Նոր տարին հայ բանաստեղծների ստեղծագործություններում
Ղազարոս Աղայան, Նոր տարի
Արի, դու,արի
Քո գալդ բարի,
Սիրուն Նոր տարի,
Նոր օրեր բեր մեզ:
Ձյուն տուր սարերի,
Անձրև` արտերին,
Կարկուտը` չարին,
Զով արևը` մեզ:
Անթուփ ծաղիկից,
Աններկ կարմրուկից,
Բարի ցավերից
Ազատ պահիր մեզ:
Մայրական գթով,
Գրկաբաց ձեռքով,
Ուրախ ժպիտով
Առ քո գիրկը մեզ:
Տարին բոլորեց,
Երեսը շրջեց,
Նոր դիպակ դրավ,
Նոր դեմք ցույց տըվավ:
Մարդիկ խնդացին,
Կերան, խմեցին,
Նորադեմ տարուն
Դիմավորեցին:
Հայկական Ամանորի պատմությունից
Հին ժամանակներում, երբ Սանտա Կլաուսն ու Ձմեռ պապը դեռևս Հայաստան չէին հասել, մեր նախնիները Նոր տարվա տոնը մեզ պես չէին նշում։ Սակայն, «օտար» ձմեռային հրաշագործների բացակայության դեպքում էլ Նոր տարին Հայաստանում ամենևին էլ տխուր չի եղել։Նոր տարվա հայկական անվանումն ինքնին՝ Ամանորը, շատ գեղեցիկ մի առասպել ունի:
Հին առասպելի համաձայն` հենց հունվարին է բնության աստված Ամատուրը սեր խոստովանել իր ապագա կնոջը՝ Ամանորին, ում պատվին էլ Նոր տարվա տոնն անուն է ստացել։ Հետաքրքիր է, որ խոստովանության հետ մեկտեղ Ամատուրն իր սիրելիին խնձոր է նվիրել։ Եվ, ըստ ավանդույթի, ամանորյա գիշերը մարդիկ ներում էին միմյանց բոլոր վիրավորանքներն ու խնձոր էին նվիրում։ Հին հայերը երբեք տոնածառը փայլազարդերով չեն զարդարել; Ընդունված է եղել կլոր գաթա թխել, որի կենտրոնում զեյթունի ճյուղ էին ամրացնում ու վրան չրեր ու ընկույզ էին կախում։ Հետո, երբ ճյուղից կախված հյուրասիրությունները վերջանում էին, ընտանիքի յուրաքանչյուր անդամ դրա վրա իր մազն էր կապում, ու ճյուղը նետում էին թոնիրը, որպես ընտանիքի բոլոր անդամների երկարակեցության երաշխիք։ Իսկ փայլերով զարդարված տոնածառի փոխարեն հայուհիները չորացած խոտերից ու բույսերից ավանդական ծառ էին սարքում: Մեր նախնիները Նոր տարվա գիշերը սիրում էին իմանալ, թե ինչպիսին կլինի եկող տարին։ Այդպիսի «գուշակությունների» համար հատուկ բլիթներ էին թխվում. եթե հետաքրքրում էր ֆինանսական հարցը, ապա բլիթը թխում էին քսակի տեսքով, եթե տնային կենդանու առողջության մասին՝ կովի տեսքով եւ այլն։ Եթե խմորը բարձրանում էր, նշանակում է տվյալ հարցում հաջողություն էր սպասվում։ Եվս մեկ հետաքրքիր հայկական սովորույթ էր սկսվում հունվարի մեկի գիշերը։ Տանտերը անտառից կոճղ էր բեերում տուն, եւ մինչեւ Սուրբ ծնունդ տուն եկած յուրաքանչյուր հյուրը կոճղից կարող էր մի կտոր պոկել, այն գցել կրակի մեջ ու երազանք պահել:
Հացը՝ ամանորյա խորհրդանիշ
Մեր նախնիների համար հացը նաև Ամանորի խորհրդանիշ է համարվել: Տարբեր նահանգներում հացի հետ կապված տարբեր ավանդույթներ կային:
Բարձր Հայքում ճերմակ ցորենի հաց էին թխում, կեսը ուտում էին հին տարում, մյուս կեսը` Նոր տարում, կարծես խնդրելով հայոց աստվածներին, որ Նոր տարին հին տարվա պես հացառատ լինի:
Աղձնիքում Նոր տարվա ուտելիքներով ծանրաբեռնված սեղանի վրա մի քանի բուռ հացահատիկով փոքրիկ բլուր էին պատրաստում և ասում.
-Հիմա Անահիտ աստվածուհին կգա, կշնորհավորի Նոր տարին, մի պատառ հաց կվերցնի և գալիք տարում ցորենի բլուրներով կվարձատրի մեր արդար աշխատանքը:
Տուրուբերանում Նոր տարվա սահմանագլխին թոնիր էին վառում և թարմ լավաշի բույրով լցնում տունը:
Վասպուրականում Նոր տարվա նախօրյակին գինու բոլոր կարասների ու տիկերի բերանները փակում էին, կարծելով, թե հայոց Ամանորի պատանի աստվածը կարող է գինի խմել, հարբել և մոլորվել: Բայց նկատի առնելով, որ Ամանորը երկար ճամփա է անցել և կարող է քաղցած լինել, նրա համար կարասների և տիկերի բերաններին մեկական կտոր թարմ հաց էին դնում:
Ծոփքում ցորենը աղանձ էին անում, մի մասը ուտում էին, մի մասը լցնում գետը կամ առուն` նվիրելով անձրևի աստծուն` գալիք տարին ցորենաբեր լինելու համար:
Կորճայքում տան գլխավորը չորեքթաթ շրջում էր սենյակի մեջ և Նոր տարվա համար թխված լավաշից կտորներ էր տալիս տան անդամներին, դրանով կարծես ասել էր ուզում , որ Նոր տարուն աստվածները հաց կտան նրան, ով մեջքը ծռած կաշխատի օրնիբուն:
Պարսկահայքում Նոր տարվա հացի խմորը շաղում էին Կապուտան լճի ջրով, հուսալով, որ Նոր տարում երաշտ չի լինի: Պարսկահայերն ասում էին, թե երաշտի տարիներին Կապուտանը փոթորկվում է, և նրա ցայտքերը թռչում էին երկինք, ապա անձրև դառնալով` թափվում շոգից տոչորվող արտերի վրա:
Սյունիքում Նոր տարվա շեմին իրարից խռով մարդիկ պետք է ուտեին հացի նույն կտորից, այլապես Աստված բերքառատ չէր անի նրանց արտերը:
Արցախում ցորեն էին խաշում, լցնում մեծ ամանի մեջ և դնում սեղանին: Խաշվելուց հատիկները ուռչում էին և սովորականից երկու անգամ մեծանում: Արցախցին դրանով հիշեցնում էր աստվածներին, որ հաճելի կլինի, եթե Նոր տարում ցորենի հատիկները այդքան խոշոր լինեն:
Փայտակարանում Նոր տարուց մի քանի ժամ առաջ տան եղած գարին տանում էին գոմ կամ մի այնպիսի գաղտնի անկյունում էին պահում, որ Ամանորի աստծու աչքին չերևա, չասի, թե ունեք, և Նոր տարին ցորենաբեր չանի:
Ուտիքում տան շեմին կախում էին մի կտոր հաց` ցանկանալով ասել, որ ամեն մարդ կարող է հյուրասիրվել և մի կտոր հաց ուտել:
Գուգարքում Ամանորը դիմավորում էին բոլոր ջրաղացները աշխատեցնելով:
Արարատում համոզված էին, որ Նոր տարին ձյունափայլ լավաշի խուրձերը ուսին իջնում է Մասիսի կատարից և հաց բաշխում նախ աշխատավորներին, հետո մնացածը տալիս հարուստ ծույլերին և ծույլ աղքատներին:
Աղբյուրը` Հայկ Խաչատրյանի «Հացապատում»
Ամանորյա հայկական մաղթանքներ
Ողջ առոջը:
․Տարբեր ազգերի ամանորյա ավանդույթները
Ամանորյա ավանդույթներ գոյություն ունեն տարբեր երկրներում, ընդ որում դրանցից մի քանիսը կարող են փոքր-ինչ տարօրինակ թվալ: Ոմանք հաց են նետում, մյուսները խրտվիլակ են այրում, իսկ որոշ մարդիկ գրազ են գալիս` հաջողության հասնելու վրա:
Ստորև ներկայացնում ենք աշխարհի տարբեր ազգերի ամենատարօրինակ ու արտասովոր ամանորյա ավանդույթներից մի քանիսը:
Դանիայում մարդիկ տարվա ընթացքում դեն չեն նետում իրենց չօգտագործվող ամանեղենը։ Նրանք ամբողջը պահում են մինչև դեկտեմբերի 31-ի գիշերը, ապա դրանք կոտրում են ընկերների և ընտանիքի անդամների դռների առջև։
Էկվադորի բնակիչները Նոր Տարվան խրտվիլակ են այրում, որպեսզի անցնող տարվա բոլոր բացասական երևույթները գնան անցնող տարվա հետ միասին: Նրանք նաև անցյալ տարվա լուսանկարներն են այրում: Եվ այդ ամենը` հաջորդ տարում մեծ հաջողություն ունենալու նպատակով:
Իսպանիայում ամանորյա ավանդույթը կապված է խաղողի հետ: Պետք է հասցնել ուտել 12 հատիկ խաղող՝ զանգերի ամեն ղողանջի հետ մեկական: Նա ով կհասցնի այդպես անել, մեծ հաջողությունների կհասնի:
Ֆիլիպիններում Ամանորին ամեն ինչ կլոր է դառնում: Եվ դա այն պատճառով, որ կլորությունը Ֆիլիպիններում բարգավաճման նշան է: Այս օրը ֆիլիպինցիներն իրենց սեղանին դնում են կլոր մրգեր և հագնում են պուտավոր հագուստ:
Ամանորի ժամանումը ազդարարում են 108 զանգերի ձայնը, որոնց ձայնը կեսգիշերին լսվում է յուրաքանչյուր տաճարից։ Համաձայն բուդդայական հավատալիքների՝ մարդ տարվա ընթացքում ունի 108 բացասական մտահոգություններ, և ամեն մի զանգի հարված վանում է դրանցից մեկը։ Այստեղ կարևոր է նաև հին տարին ժպիտով ճանապարհելը, քանի որ հավատում են, որ դա հաջողություն է բերում:
Ամեն տարի դեկտեմբերի վերջին, Պերուի մի քանի գյուղերում մարդիկ իրենց լարված հարաբերությունները շտկելու համար ձեռնամարտում են, որպեսզի մոռանան վիրավորանքը և նոր տարին սկսեն նոր, մաքուր էջից:
Կոլումբիայում Ամանորին դուրս են նետում դատարկ ճամպրուկները` այդպիսով հուսալով, որ հաջորդ տարին ճանապարհորդություններով լի տարի կլինի:
Շվեյցարիայում նոր տարին տոնում են գետնին պաղպաղակ գցելով:
Շոտլանդացիները կարծում են, թե ամբողջ տարվա երջանկությունն ու հաջողությունը կախված է այն մարդուց, ով առաջինը կմտնի տուն և կշնորհավորի Ամանորը։ «Հաջողակ հյուրեր» են համարվում մուգ մազերով տղամարդիկ, ովքեր նվերներ են բերում տուն։
Ամանորի գիշերը Իտալիայում լուսամուտից դուրս են շպրտում հին իրերը՝ դրանք փոխարինելով նորերով։
Հունգարիայում ամանորյա սովորույթ է գիշերը սուլել մանկական սուլիչներով։ Ընդունված է, որ հենց դա է տնից քշում չար ուժերին և հաջողություն ու երջանկություն բերում։
Նոր տարին աշխարհի երկրներում
Եվրոպացիները եւս Նոր տարին դիմավորում են դեկտեմբերի 31 -ին, սակայն նրանց համար գլխավոր տոնը Սուրբ Ծնունդն է:
Անգլիայի բնակիչները կեսգիշերին` ժամացույցի վերջին զարկերի հետ, բացում են տան ետեւի կողմի դռները` հին տարին դուրս բերելու համար, եւ բացում են մուտքի դուռը` նոր տարին ներս թողնելու համար: Երեխաները քնելուց առաջ Սանտա Կլաուսի նվերների համար ափսե են դնում, իսկ կոշիկի մեջ խոտ` նրա ավանակի համար:
Ի դեպ, հենց Անգլիայում է ծնվել բացիկներ փոխանակելու ավանդույթը: Առաջին ամանորյա բացիկը տպագրվել է Լոնդոնում` 1843 թ-ին:
Ֆրանսիայում Ձմեռ պապը` Պեր Նոելն այցելում է Նոր տարվա գիշերը եւ նվերները թողնում մանկական ոտնամանների մեջ:
Ավստրիայում համոզված են, որ երջանիկ լինելու համար ամանորյա գիշերը պետք է ուտել խոզի գլխի մի կտոր: Ուկրաինացիները եւս ակնհայտ երջանիկ են դառնում, երբ ճաշակում են խոզի միս:
Գերմանիան իր յուրահատուկ ավանդույթը ունի. հենց որ սլաքները սկսում են կեսգիշերն ազդարարել, տարբեր տարիքի մարդիկ բարձրանում են սեղանների, աթոռների, բազկաթոռների վրա եւ ուրախ բացականչություններով, ժամացույցի վերջին զարկի հետ «ցատկում» Նոր տարի:
Իտալիայում ամանորյա հետաքրքիր սովորույթի մասին գիտեն բոլորը. հին տարվա վերջին րոպեներին նրանք դուրս են նետում հին իրերը: Համարվում է, որ եթե հին իրերը դուրս նետվեն, նոր տարին նորերը ձեռք բերելու հնարավորություն կընձեռի:
Իսպանիայում Նոր տարվա գիշերը, ժամացույցի զարկերի հետ պետք է հասցնել ուտել խաղողի 12 հատիկ:
Կոլումբիայում Նոր տարին վերածվում է վառ ու անսովոր կառնավալի: Դեկտեմբերի 31-ին տեղի է ունենում տոնական շքերթ: Ձմեռ պապին Կոլումբիայում, ինչպես նաեւ Լատինական Ամերիկայի բոլոր երկրներում, անվանում են Պապա Պասկուալե:
Բրազիլիայում եւս Նոր տարին նշում են նույնքան վառ, ինչպես Կոլումբիայում: Ռիո դե Ժանեյրոյի բոլոր բնակիչները հավաքվում են Կոպակոբանա հայտնի լողափում: Այդ երկրում նոր տարվա հիմնական գործող անձը պտղաբերության աստված Եմանջան է:
Կուբայում Նոր տարվա նախօրեին բնակիչները տան ամանեղենը լցնում են ջրով, իսկ կեսգիշերին դուրս թափում պատուհանից: Այդպիսով` Նոր Տարվան նրանք ցանականում են լուսավոր եւ մաքուր ճանապարհ:
Չինաստանում Նոր տարին լապտերների տոն է: Այն նշվում է Լուսնային օրացույցի տասնհինգերորդ օրը:
Հնդկաստանում Նոր տարին նշելու համար 8 ամսաթիվ կա, քանի որ այդ երկրում տարբեր մշակույթներ են խաչվում: Հնդկաստանի հարավում Նոր տարին նշվում է մարտին, հյուսիսում` ապրիլին, Քերալ նահանգամ` հուլիսին կամ օգոստոսին:
Ուղղագրություն (Դասարանական աշխատանք)
խղ
Աղբյուր,աղջիկ,խրողտ,աղատ,ախտ,հախճապակի,աղքատ,բողկ,տախտակ,գաղթ,դաղծ,կմախք,դեղձանիկ,եղբայր,զեղչ,թուղթ,թղթային,կեղտ,կողպեկ,կողք,հաղթել,հաղթանակ,տաղտկալի,հղկել,ճեղք,կխտար,մաղթել,մեղք,մղկտալ,շաղկափ,շղթա,թուխփ,ողբ,ողջ,ողկույզ,ծողաթաթաղ,պղտոր,ուղտ,ուխտ,փեղք,ծխնի,փողք,քաղցր,սանդուղք,ծխնելույզ,սեղմել,
Րռ
Վառվռուն,ախորժակ,բարբառ,խռխռալ,գանգուր,կենսաթրթիռ,թրթուր,կարկառել,սարսաուր,ճանկռել,դռդռալ,արժանի,ճռճռալ,արհամարել,գրգիռ,խչրճիթ,կրծել,խոշոր,ծրմռել,պռպռալ,պրպուր,քրքրել,փորթրել
Վֆ
Ավտոմեքենա,օվկիանոս,կարտոֆիլ,թավշյա,նավթամուխ,հարավային,կաքավ,ասֆալտ,հավք,գովք,զավթել,թովչանք,կաթվածահար
1ինում և այժմ՝ Կաղանդ, Նավասարդ, Ամանոր
Նախկինում Նոր տարին տոնվում էր նիսանի 1-ին՝ մարտի 22-ին՝ Ադամի ստեղծվելու օրը (ինչպես ամիսների սկիզբ): Այդ օրը մարդիկ միմյանց շնորհավորում էին և նվերներ մատուցում։ Այդպես Նոր տարին ավանդաբար տոնվել է մինչև Բաբելոնի աշտարակաշինությունը, սակայն աշտարակի կործանումից և լեզուների բաժանումից հետո 72 ազգերի նահապետներն այլ երկրներում հաստատվելու օրն իրենց ազգի համար հայտարարեցին տարվա առաջին օր, իսկ տվյալ ամիսը՝ տարվա առաջին ամիս: Եվ ամեն տարի այդ օրը միմյանց շնորհավորում էին ու ասում. «Նոր օր, նոր տարի: Քանզի այսօր մենք մտանք մեր երկիրը, որը ժառանգեցինք»:
Դարեր շարունակ ձգվող իր պատմության ընթացքում հայ ժողովուրդն ունեցել է երեք Նոր տարի` Կաղանդ, Նավասարդ , Ամանոր անուններով:
«Կաղանդ» բառը ծագել է լատիներեն calendae բառից, որը հայերենում ստացել է նոր տարվա առաջին օրվա նշանակությունը՝ ըստ մարտի 21-ին` գարնանային գիշերահավասարի օրը, որը նաև բնության զարթոնքի խորհրդանիշն էր: «Կաղանդ» բառի բացատրությունը լավագույնս տվել է Անանիա Շիրակացին իր «Տիեզերագիտություն և տոմար» գրքում. «Զի՞նչ է կաղանդ և կաղանդիկոս: Կաղանդ ամսամուտ է և կաղանդիկոս նախասկզբնակ օր տարույն»:
Բոլոր գավառներում Կաղանդը նշվում էր մեծ տոնախմբությամբ, տաճարներում տոնական ծեսեր էին կատարվում, որոնք ուղեկցվում էին աստվածներին զոհեր մատուցելով:
Հայոց երկրորդ Նոր Տարին նշվում էր հայկական օրացույցի՝ Նավասարդի 1-ին այն օրը, երբ հայոց հիմնադիր Հայկ Նահապետը հաղթեց Տիտանյան Բելին: Ըստ ավանդության` Հայկ նահապետը Հայոց Ձոր գավառում օգոստոսի 11-ին է սպանել բռնակալ Բելին և ազատություն շնորհել իր տոհմին: Այդ ժամանակից էլ հայերը Նոր տարին սկսել են տոնել օգոստոսի 11-ին: Ենթադրվում է, որ դա տեղի է ունեցել նախքան Քրիստոսը 2492 թվականին:
Հնագույն ժամանակներում Ամանորյա ծիսակատարության ժամանակ մառաններից տուն են բերվել մրգերի և չրերի շարաններ և կախվել առաստաղից: Ի տարբերություն ներկայիս առատ սեղանների՝ հնում Հայաստանում արգելվում էր սեղանին ամեն տեսակ մսեղեն դնելը, քանի որ Նավասարդը համարվում էր պահքի օր: Սեղանի զարդը համարվում էր տանտիկինների կողմից պատրաստված Տարի հացը, որի մեջ պատրաստելու ընթացքում դրվում էր գուշակության դրամը` դովլաթը: Հացը բաժանվում էր 12 մասերի, և դովլաթը բաժին հասած ընտանիքի անդամին Նոր տարում հաջողություններ էին սպասվում: Մշտապես պատրաստվող ծիսական հացերն ասոցացվում էին նաև պտղաբերության հետ: Դրանով է բացատրվում նաև հատիկավոր կերակուրների առկայությունը, ինչի վառ օրինակը ավանդական աղանձն է:
Հին հայկական ավանդույթում Ամանորի խորհրդանիշը ոչ թե Ձմեռ պապն էր, այլ Կաղանդ պապը, ով հայտնվում էր գավազանով և ոչխարի մորթուց պատրաստված քուրքով:
Կաղանդ պապը ազգային արժեքները, ծիսական համակարգը պահպանող ու սերունդներին փոխանցող կերպար է։ Նրան ընկերակցում էին խլվլիկներն ու արալեզները՝ Երա և Անի, Հազարան, Փուշ, Իմաստուն, Անտես, Եղեգ, Արեգ, Ասպետ, Ճտպտիկ, Փառփառ, Չարմազան։ Խլվլիկի հետ այցելած Կաղանդ պապը փոքրիկներին ոչ թե նվերներ, այլ Ամանորի յոթ խորհուրդ է տվել՝ փոխադարձ հարգանք, խաղաղություն, ազնվություն, իմաստություն, աշխատասիրություն, համեստություն և գոհունակություն:
Ինչ վերաբերում է տոնածառին, ապա նախկինում հայերն այն հիմնականում փոխարինել են ձիթենու ճյուղերով, որի չոր ճյուղերի վրա գունավոր թելերով կախել են մրգեր, չրեր և խմորեղեն:
Տանտերը Կաղանդի ծառը նաև տարել է եկեղեցի և քահանայի օրհնությունը ստանալուց հետո վերադարձրել տուն:
Ներկայումս բոլոր քրիստոնյա ազգերն Ամանորը տոնում են հունվարի 1-ին, որը նշանավորում է Հիսուս Քրիստոսի ծննդյան ամիսը: Հունվար նշանակում է ծնունդ: Մինչ Քրիստոսի աշխարհ գալն ամբողջ մարդկությունը մահանալուց հետո գերի էր դժոխքում, քանի որ բոլորն էլ մահանալուց հետո դժոխք էին գնում: Քրիստոսն այդ ամսին ծնվելով՝ ավերեց դժոխքը, մարդկությանը մեկընդմիշտ ազատեց հավիտենական մահից և առաջնորդեց Երկնքի արքայություն, այդ պատճառով էլ հունվար ամիսը քրիստոնյաների համար դարձել է ամիսների սկիզբ:
Վարժություններ
Վարժություն 1։ Առանձին սյունակներով դո՛ւրս գրել որոշյալ և անորոշ
առումներով գոյականները։
Գետնի տակ թաքնված հանքանյութերի մասին շատ հետաքրքիր տեղեկու-
թյուններ կարող է տալ բույսերի հանելուկային լեզուն։ Ծառը, թուփը, ծաղիկը կամ
սովորական խոտը բնական մի բարդ լաբորատորիա է։ Նրանց արմատները
պոմպերի նման գետնի տակից քաշում են տարբեր նյութերի լուծույթներ։ Տերևների
մեջ և ցողուններում կուտակվում են մետաղներ, որոնց պաշարները թաքնված են
գետնի խորքերում։ Որպեսզի այդ մետաղը հայտնաբերեն, այրում են հավաքած
բույսերի նմուշները և ուսումնասիրում ստացված մոխիրը։ Քննության են ենթարկվում
նաև բույսերի հյութերը։ Այդպես կանաչ «հետախույզները» օգնում են որոշելու
հողաշերտի կազմությունը, ցույց են տալիս, թե որտեղ հանքավայր կա։
Որոշյալ
հանքանյութերի, բույսերի, լեզուն, ծառը, թուփը, ծաղիկը, խոտը, արմատները, մետաղը, բույսերի, նմուշները, մոխիրը, հյութերը, հետախույզները, հողաշերտի, կազմությունը,
Անորոշ
Տեղեկություններ, լուծույթներ, մետաղներ, հանքավայր:
Վարժություն 2։ Յուրաքանչյուր շարքում գտնե՛լ անորոշ առումով գոյա-
կանը։
1. ապագան, լեռնաշղթան, ենթական, պատվանդան
2. պարագան, կուլան, ավազան, թեման
3. պատճեն, սյուժեն, հյուլեն, միջօրեն
4. խճավազն, արքայազն, նոխազն, վարազն
5. թեյն, տրամվայն, որովայն, դերբայն
6. կարոտն, մոլախոտն, ծղոտն, հետիոտն
7. քնարերգուն, վերարկուն, ճողփյուն, սերմացուն
8. մեղուն, ցողուն, ժողովածուն, աղաթթուն 9. չափածոն, մետրոն, երեկոն, երգեհոն
10. զբոսայգին, մարգագետին, թերակղզին, ծառուղին
Բայց ի՞նչ բարիք ինձ և կամ ի՞նչ օգուտ,եթե շարելով տողերն այս ողբիս այս հուսալքվեմ ու դուրս չթափեմ խոսքի խարանով մահացու վերքիս շարավն ամբարված, և կամ սրտիս մեջ կուտակված ցավի, հոգեկան խիթի ծանրությունն ամբողջ զզվանք փատճառող մատնամխությամբ ի դուրս չփսխեմ
Արեգի գրածը
Զ բան-ի բոլոր
Ա(ենթաբաժին)
Այս ենթաբաժնում Նարեկացին դիմում է Աստծուն, թե ի՞նչ օգուտ ունի ողբի տողերը շարելով, իր սրտի մեջ կուտակված ցավի, մահացու վերքերից, զզվանք պատճառող մատնություններից: Չնայած դրանց նա չի հուսալքվում:
իմ գրածը
Վարժություններ
Վարժություն 1։ Դո՛ւրս գրել այն բառերը, որոնցում գրաբարյան ն վերջնա-
հնչյունը հոգնակիի կազմության ժամանակ չի վերականգնվում, բայց վերա-
կանգնվում է բառակազմության ժամանակ։
Կողմ-կողմն,կողմնացույց, բեռ-բեռն,բեռներ, գառ-գառներ, դուռ-դռներ, մաս, թոռ-թոռներ, լեռ-լեռներ, ծունկ-ծնկոսկր, ծոռ-ծոռներ, հարս-հարսներ,հարսնացու, սերմ-սերմներ,սերմնահատ, ձուկ-ձկներ, մուկ,մկներ,մուկնիկ,
նուռ-։
Վարժություն 2։ Առանձին սյունակներով դո՛ւրս գրել եզակի և հոգնակի
գոյականները։ Երեք եզակի և երեք հոգնակի գոյականներով կազմել նախա-
դասություններ։
Ես նայում եմ սեգ Արագած սարին,
Դարերի ձյուն կա նրա կատարին,
Ժայռեր կան այնտեղ շանթերից կիսված,
Հողմերից ծեծված, արևից կիզված,
Եվ անդունդներ կան գագաթներն ի վար
Վշտի պես խորունկ, ցավի պես խավար…
Սակայն լանջերին արև՜ է, գարո՜ւն,
Աղբյուրն է խոսում, խայտում է առուն,
Բուրմունքը թևին՝ զեփյուռն է խաղում,
Բոսոր կակաչն է հովից ծիծաղում,
Ծաղիկն է բուսնում ժայռին ու քարին,
Թեկուզ դարերի ձյուն կա կատարին,
Թեկուզ հողմածեծ գագաթներն ի վար
Անդունդներ կան մութ, վշտի պես խավար։ Վահագն Դավթյան
Եզակի Հոգնակի
Արագած դարերի
սարին ժայռեր
արևից շանթերից
ձյուն հողմերից
կատարին գագաթներն
խավար անդունդներ
ցավի լանջերին
վշտի
արև
աղբյուր
գարուն
բուրմունք
խաղում
կակաչն
հովից
ժայռին
ծաղիկ
քարին
եզակի նախադասություններ
Արևի ճառագայթները ջերմացնում էին երկիր մոլորակը:
Արագածի կատարից բացվում էր հիանալի տեսարան:
Ես ծաղիկները նվիրեցի մայրիկիս:
հոգնակի նախադասություններ
դարերի ընթացքում մարդիկ չփոխվեցին:
ժայռերի վրա ձյուն էր նստել:
լանջերի վերևից գետինը անդուն էր երևում:
Վարժություն 3։ Գտնե՛լ, թե որ շարքերի բոլոր բառերի հոգնակին է կազմ-
վում –եր վերջավորությամբ։
1. բեռնարկղ, բառատետր, բնագիր, պատմագիր
2. գլխաշոր, դեղատոմս, ձկնորսանավ, ամսագիր
3. ածխակույտ, ակնաբիբ, բաժնետեր, դասաժամ
4. եզրաշերտ, թաղամաս, լաստանավ, զարդասյուն
5. մեղրամոմ, յուղաբիծ, նավթահոր, շնագայլ
6. ջրաբույս, սառցադաշտ, որմնանկար, վարելահող
7. անվաճաղ, արքայատոհմ, բնակվարձ, գետաձի
8. գիտափորձ, զոդաձող, երկաթալար, էլեկտրասարք
9. թոնրատուն, ճամփեզր, մատենացանկ, թիթեղագործ
10. մեկնակետ, մարզաձև, ջրաշիթ, ուրվագիծ
Վարժություն 4։ Գտնե՛լ, թե որ շարքերի բոլոր բառերի հոգնակին է
կազմվում –ներ վերջավորությամբ։
1. գորգագործ, որմնադիր, մեղվաբույծ, էքսկավատորավար
2. ածխահատ, գյուղատնտես, այգեգործ, երգիծաբան
3. հանդիսատես, հատապտուղ, էլեկտրամուրճ, հեքիաթագիր
4. հրուշակագործ, ձիթաբլիթ, հերթապահ, մանկաբույժ
5. պատգամ, պատճեն, ջրատար, սննդամթերք
6. տիեզերագնաց, ուղղաթիռ, փականագործ, քարայր
7. քարհատ, առակագիր, ատամնաբույժ, արգելացանց
8. բնանկար, գաջագործ, դեղասրվակ, խճանկար
9. ծաղկաբույծ, համազգեստ, հատապտուղ, մեդալակիր
10. նորաբնակ, շերամապահ, սերնդակից, վաճառատեղ
Կյանքում ամեն մարդ ունի իրեն սրտակից ու հավատարիմ մեկը, որի հետ նա կարող է կիսել իր հոցզերն ու անհանգարությունները: իսկական ընկերությունը նվիրում է, սեր է,անսահման բարությունն է մեկը մյուսի նվարմամր:Ես երջանիկ մարդ եմ, որ ունեմ այդպիսին ընկերուհի Գոհարիկ անունով:Նրա հետ սովորել եմ վեց տարի:Այս տարիների ընթացքում՝ մեկս մյուսին ճանաչելով, կապվել են շատ հարազատ ու ջերմ թելերով:Մենք ունենք նույն մտածողությունը, ու շատ հարցերի շուրջ միակածիկ ենք:Գոհարիկը ունի տեղաշարժվելու խնդիր,բայց դա չի խանգարել որ նա բարի ու անկեղծ աղջիկ լինի,ու իրեն շրջապատի սիրով ու քնքշանքով:Ես նրա մեջ ամենաշատը գնահատում է անկեշծությունը, որով նա ինձ միշտ օգնել է ու հետ պահել սխալ քայլերից ու որոշումներից:Երբ մենք տարբեր դպրոցներ տեղափոխվեցինք ես կարծում է, որ կդադարենք միմյայ հետ շփվել,սկայն հոգևոր կապը ավելի ուժեը էր ու մենք առ այսօր մտերիմ եմ:Եվ ցավում եմ, որ մեր դպրոցների տեղափոխումից հետո նրա տեղը ոչ ոք չլրացրեց,ու ես կարոտում եմ անկեղծ ու բարի ընկերությանը, որն ունենք ես և Գոհարիկը:
սրտակից-սիրտ+ա+կից
հավատարիմ-հավատ+արիմ
ընկերություն-ընկեր+ություն
բարություն-բարի+ություն
մտածողությունը-միտք+ա+ծող+ություն
ընկերուհի-ընկեր+ուհի
ընթաքում-ընթացք+ում
տեղափոխում-տեղ+ա+փոխել+ում
տեղա
- Տղաս՝ Կարենը, Ամերիկայից է վերադարձել:
- Բոլորը հիացած նայում էին վզնոցին՝ շքեղ ադամանդներով:
- Իմ ընկերը՝ Արմանը, հիանում էր գիշերվա երկնքի աստղերով:
Մասնավորող պարագայական բացահայտիչ.
- Հանդիպումը կայանալու է վաղը՝ ժամը 5-ին։
- Դիլիջանի՝ անտառներից մեկում, սար էինք բարձրանում:
- Աշխարհում ամենից շատ՝ տիեզերքի չափ, սիրում եմ ձյունը:
- Ուսուցչուհին երեխայի երկրորդ մայրն է այնպես՝ ինչպես իր ծնողը:
Մասնական բացահայտիչ.
- Արամը՝ որպես գերազանցիկ, հաջորդում էր Սոնային:
- Հարուստ մարդը՝ իբրև իր թաղամասի միակ տեր, բոլորին տանջում և ստրկացնում էր:
- Որպես հայ զինվոր՝ Էդգար Վարդանյանը հանրաճանաչ է դարձել՝ հերոսության շնորհիվ:
Վարժություն1։ Տրված բազմիմաստ բառերից յուրաքանչյուրով կազմե՛լ երկուական նախադասություն՝ բառերը գործածելով տարբեր իմաստներով։
- Հացը առաջին անհրաժեշտության ոտելիէն է:
- Մայրիկը կանչեց որդուն, որպեսզի ճաշեն:
- Ծովի ափին մարդիկ հանգստանում էին :
- ծով աչքեր ունեցող բոլորին մարդիկ շատ լավ են տեսնում մթության մեջ:
- Շախմատի քարերից երկուսը կորել էր:
- Սատանայի քարը սև գույնի է:
Վարժություն 2։ Փակագծերում տրվածներից ընտրել այն բառը, որը
փոխաբերական իմաստով կլրացնի տողասկզբի բառին։
1. առվակ (կարկաչուն, մոլորված, լայն)
2. ժայռ (բարձր, մտախոհ, ուղղաձիգ)
3. ծաղիկ (բուրավետ, դեղին, ժպտուն)
4. փողոց (ուրախ, ասֆալտապատ, լայն)
5. սենյակ (կահավորված, նորոգված, հյուրընկալ)
6. հուշարձան (քարե, նախշազարդ, հպարտ)
7. բերդ (կիսավեր, ալևոր, հինավուրց)
8. ցայտաղբյուր (գեղեցիկ, քանդակազարդ, զվարթ)
9. ամպ (ճերմակ, թավահոնք, անձրևաբեր)
10. գիրք (կաշեպատ, մաշված, իմաստուն)
- ակնդետ, անխոս, անթարթ
- մշտապես, հանապազորդ, լռելյայն
- անձայն, անքթիթ, անշեղ
բ) Գեղեցիկ
- անբարետես, դեղձան, չքնաղ
- գեղանի, կախարդական, լուսավոր
- բյուրեղյա, չնաշխարհիկ, պատկերավոր
գ) Գովել
- նախատել, բաղդատել, դրվատել
- հարատևել, պարսավել, ներբողել
- փառաբանել, ըմբոշխնել, կենսագործել
դ) Երեկո
- արշալույս, վերջալույս, աստղալույս
- տիվանդորր, արևամուտ, արեգնափայլ
- ծեգ, իրիկնամուտ, ցայգ
ե) Ցանկալի
- հանդուրժելի, զմայլելի, բաղձալի
- տենչալի, պատկառելի, անհերքելի
- նշմարելի, անդրդվելի, ըղձալի
Վարժություն 1։ Տրված բառերից առանձնացնե՛լ հականշային 10 զույգ։
Փութաջան-ծույլ
Ամպոտ-ջինջ
Ուսյալ-տգետ
Անբասիր-արատավոր
Ողորկ-խորդուբորդ
Օրինական-ապօրինի
Դալար-հինավուրց
Անջրդի-ջրարբի
Երկչոտ-համարձակ
Վարժություն 2։ Յուրաքանչյուր շարքում գտնե՛լ հականշային տարարմատ զույգը և յուրաքանչյուր բառով կազմե՛լ մեկական նախադասություն։
1. մոտ-հեռու, արագ-դանդաղ, տգետ-գիտուն
նա մոտիկից տեսավ նրա բարեկամներին:-մոտ
Նա հեռուն չեր կարողանում տեսնել:-հեռու
2. շոգ-ցուրտ, մարդկային-տմարդի, հին-նոր
Նրա շորերը շատ հին էին:-Հին
Նա տեսավ գեղեցիկ նոր շորեր:-Նոր
3. սառը-տաք, երկար-կարճ, վախկոտ-անվախ
Երկար մարզվելուց հետո նա հասավ իր արդյունքներին:-Երկար
Նա կարճ ժամանակահատվաճում կարողացավ հասնել ամեն ինչի:-Կարճ
4. վճարովի-անվճար, վախկոտ-արի, մաքուր-կեղտոտ
Նա սովորելով վճարովի դպրոցում դարձավ գիտուն:-վճարովի
անվճար բաներ պետք չէ վերցնել:-անվճար
5. ամառ-ձմեռ, մուտք-ելք, հաճելի-տհաճ
Ամռանը շատ շոգ է:-ամառ
Ձմռանը շատ ճերմակ ձյուն է գալիս:-ձմեռ
6. թեք-ուղիղ, հասուն-տհաս, կայուն-խախուտ
ուղիղի վրա շատ կետեր կային:-ուղիղ
արժություն 1։ Գտնե՛լ համանուն բառերը և մեկնաբանե՛լ նրանց իմաստները։
- Նա երկու օր ավել աշխատեց։- Շատ
- Անկյունում դրված էր մի մաշված ավել։- Մաքրելու պարագա
- Վարպետը կատարեց դետալների յուղում։- Մաքրում, թարմացում
- Խոհարարը բանջարեղենը տապակեց յուղում։- Յուղի մեջ
- Զգեստ կարող դերձակը աշխատանքը կատարեց բարձր որակով:- Կար անող
- Մեր կուրսում շատ կարող ուժեր կան։- Խելացի
- Քիմիական նյութերի ազդեցությամբ սկսվեց խմորում։-նյութերի փոխազդեցություն
- Թխվածքի խմորում չամիչներ կային։-Խմորի մեջ
- Ֆուտբոլիստը գեղեցիկ գոլ խփեց։ – Գնդակի հարված
- Բաժակի մեջ գոլ ջուր կար։- Ոչ տաք,ոչ սառը
2։ Մեկնաբանե՛լ, թե ինչ իմաստներով կարող են ընկալվել տրված բառակապակցություններն ու նախադասությունները։
- բարձր հարկ-բարձր տուրք,վերևի հարկ
- ավել գնել- շատ գնել,Մաքրելու ավել գնել
- ոչխարի հոտ-ոչխարի խումբ,ոչխարի բույր
- մետաքսի կտոր-մի կտոր
- Նա ջրում է-ջուր է լցնում,ջրի մեջ է
- Նա գնում է- շարժվում է,առնում է
- Խավարում է- նա խավարում է,խավարի մեջ է
Տրված համանուններով կազմել նախադասություններ։
1. սեր (կաթի սեր). սեր (զգացմունք)
տղան սիրում է աղջկան:
Կաթի սեր շատ օգտակար է:
2. կետ (կետանիշ). կետ (ջրային կենդանի)
Նա կետը դրեց հատվածի վրա:
Կետը ամենախոշոր կաթնասուն կենդանին է:
3. քանոն (ձողաշերտ). քանոն (երաժշտական
գործիք)
Քանոնով չափեցի գիծը:
Նա շատ գեղեցիկ էր նվագում քանոնի վրա:
5. տոն (ձայնաստիճան). տոն (ծնունդ)
նրանք շատ բարձր են զրուցում իրար հետ:
Իմ ծնունդը իմ ամենա լավ օրերից մեկն է :
Արտագրե՛լ՝ փակագծերում տրված հարանուններից ընտ-
րելով նախադասությանը համապատասխանողը։
1. Գրախանութում վաճառվում է այդ բառարանի երկրորդ (հրատարակու-
թյունը, հրատարակչությունը)։
2. Այդ (հրատարակությունը, հրատարակչությունը) լույս է ընծայել գրքի
վերջին հատորը։
3. Նա այդ գործում մեծ (երախտիք, երախտագիտություն) ունի։
4. Այդ առաջարկը վեճերի ու քննարկումների (տեղիք տվեց, տեղի տվեց)։
5. Ամենուրեք (փտում, փթթում) էին կանաչ այգիներն ու գեղեցիկ ծաղկա-
նոցները։
6. Բակում խաղացող երեխան (հովարով, հովհարով) գլխարկ էր դրել։
7.Զարմացած երեխան (թոթովեց, թոթվեց) ուսերը։
8.Մարզիկները մրցույթին մասնակցելու (հրավերք, հրավեր) էին ստացել։
9.Ջրատար խողովակի (փականը, փականքը) նորոգեցին։
10. Վարպետը (պատրաստականությամբ, պատրաստակամությամբ) օգնեց մեզ։
Գտնե՛լ և դո՛ւրս գրել հարանուն բառերն ու բառաձևերը.
ո՞ր բառերն են (բառաձևերը) քերականական փոփոխության հետևանքով
հարանուն դարձել այլ բառի։
Տաք ճառագայթ է, մրսած փաթիլ…
Մրսած փաթիլը դառնում է կաթիլ….
Եվ պիտի ելնի ծիլը հողից,
Եվ արտը կախվի լեռան կողից։
Եվ ծիլը պիտի դառնա ցողուն,
Ցողունը պիտի հասկահանի
Սվսվոցներով հասկանալի։
Եվ հասկը ուռած կոպերի տակ
Ամփոփի պիտի արևներ խակ….
Եզը գութանի գութն ու գրգիռն էր,
Ոգու կորովն ու արյան թրթիռն էր,
Ուղեծիր հանող նրա հրթիռն էր…
Ճակատագիրն էր։
Եզան կերածը դարման ու սեզ էր,
Ինքը բարության քայլող մի դեզ էր,
Համառ էր, բայց և խոնարհ ու հեզ էր….
Հայրենի հեռավոր ձորում
Քարերից երկինք է ծորում։
Հայրենի հեռավոր դռան
Ծաղկել են ծառերը նռան։
Թափառող թախիծն եմ հողիդ,
Հայրենի հեռավոր հովիտ։
- նրա ձեռքերը շատ մեծ են:
- այս ծովափը շատ գեղեցիկ է:
Անել-կատարել,դժվարին
- Ես ամեն օր կատարում եմ իմ պարտականությունները:
- նրանք շատ դժվարանում էին իրենց գործերից:
Ավել-շատ-մաքրելու ավել
- Նա մի քանիսով ավել շատ գնեց:
- Մայրիկս ավելը ձեռքը վերցրեց:
Խնամի-ամուսինների մեկի ծնողներից, խնամել
- Նա պարտավոր է խնամի ծաղիկները:
- նա լավ խնամի է:
Հորդ-առատաջուր,վարար
- հորդ եղանակ է:
- դու սիրում ես քո հորդ:
Որդ- անողնաշար կենդանի,անձրևաորդ
- Ես չեմ սիրում որդերին:
- որդ եք սիրում նրան:
Վարել- հողը հերկել- կառավարել
- հողը վարելով նա հոգնում էր:
- Նա կառավարում էր իր մեքենան:
Անցավ-ցավ չպատճառող-գնաց
- լավ օրերը անցան
- նրա ձեռքը ցավում է:
ՀԱՅՈՑ ԼԵԶՎԻ ՏՆԱՅԻՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔ`09.11.2017`ԴՈՒՐՍ ԳՐԵԼ ՀԱԿԱՆԻՇՆԵՐԸ: ԳՐԵՔ ԵՐԵՔ ՀԱՄԱՆՈՒՆ, ԵՐԵՔ ՀԱՐԱՆՈՒՆ ԵՒ ԴՐԱՆՑՈՎ ԿԱԶՄԵՔ ՆԱԽԱԴԱՍՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
Հետևյալ բառաշարքից դուրս գրեք հականիշները` մեծ, ցածր, փայլուն, խնդրել, դուստր, ատել, վայրէջք, չքավոր, հեռավոր, տհաճ, չնչին, գնդաձև, ուստր, լի, քանդել, ապօրինի, շենշող, նիհար, բարձր, կառուցել, պաշտել, հարթ, հարակից, առինքնել, դառը, կապույտ, սև, վերելք, մեծատուն, կորնթարդ, գեր, խնամել, հրամայել:
Գրեք երեք համանուն և դրանցով կազմեք նախադասություններ:
Համանուններ՝
- Ափ- ձեռքի- ջրի եզր
- Վարել- հողը հերկել- կառավարել
- Անել- կատարել-անելանելի,դժվարին
- Սեր- զգացմունք- կաթ
Համանուններով նախադասություններ՝
- Անին ափի մեջ կոճակ էր պահում: Ծովի ափին լողազգեստով մարդիկ էին հանգստանում:
- Գյուղացին հողը հերկելով երգում էր: Տնօրենը վարում էր գործը:
- Արամը դասերն էր անում: Արմանը դժվարանում է դասերում:
- Վարդանը սեր է խոստովանում Ալինային: Կաթի սեր քույրս չի սիրում:
Գրեք երեք հարանուն, կազմեք նախադասություններ:
Հարանուններ՝
- քարոտ (քարաշատ, ժայռոտ) – քարքարոտ(քարերով լցված,լեռնոտ)
- կոտրել (ջարդել, կտորների վերածել)-կոտրատել (մանրացնել, ջարդոտել, փշրտել)
- մորթել (տանջել, չարչարել)– մորթոտել(շատ անասուններ մորթել, կոտորել)
Հարանուններով նախադասություններ՝
- Իմ ճամփան հաճախ քարոտ է եղել: Գյուղերում քարքարոտ ճամփաները շատ-շատ են:
- Կարենը աթոռը կոտրեց: Լիլիթը նրբերշիկ էր կոտրատում:
- Գյուղացին անասունը մորթեց, որպեսզի վաճառի: Գյուղապետարանը հրամայել էր գյուղացիներին, որպեսզի նրանք անասուններին մորթոտեն և հանձնեն գյուղապետարան:
Շարադրություն
Անձրև
Անձրև,անձրև…ինչքան հոգեհարազատ է այս բառը իմ ականջներին ու շուրթերին…. Ինչքան եմ անձրևի սառը կաթիլների տակ քայլել ու խորհել… Անձրևի ժամանակ մտքերն ինզ հանգիստ չեն տալիս,չեն թողնում մի վարկյան վայելեմ անձրևի սաոը ներկայությունը : Անընդհատ հիշում եմ մանկությունս, հիշում եմ `բոլոր այն խենթ պահերը, որ ապրել եմ, հիշում եմ նաև այն հիմար վեճերը, որի մեջ ընկնում էինք մեր իսկ հիմարության պատճառով, հիշում եմ` այն խենթությունները, որոնց պատճառով շատ եմ տուժվել…. Մի խոսքով հիշում եմ ամեն -ամեն ինչը, որապրել եմ ու ապրում եմ ու, որ համոզված եմ կյանքում չեմ մոռանա: Հիշողությունների գիրկն ընկնելուց հետո միանգամից սթափվում եմ ու արդեն սկսում եմ մտածել ապագաիս մասին,որ խոստումնալից ու անփորձանք է երևում,սակայն ինչքան դժվարությունների ու փորձությունների միջով պիտի անցնեմ,որ կարողանամ կայանամ որպես Մարդ` Մեծատառով Մարդ…Ապագայում համոզված եմ,որ ինձ սպասում են` կորուստներ, ձեռքբերումներ, կարոտ, սեր, տխրություն, ուրախություն…..մի խոսքով ապագայում հաստատ ստիպված եմ լինելու անցնելու ամեն – ամեն ինչի միջով Անձրևն իմ մեջ կենդանացնում է այնպիսի զգացմունքներ,որոնք խոր քուն էին մտել հոգուս խորքերում ,որոնց մասին դեռ ինքս էլ չգիտեի… Աշունն ինձ համար դեռ փոքրուց`սիրելի,բայց խորհրդավոր եղանակ եր,սակայն չէի կարողանում հասկանալ պատճառը և հիմա երջանիկ եմ,երձանիկ եմ քանի որ բացահայտել եմ ինձ այդքան տանջող հարցի պատասխանը…Անձրև ահա թե,որն եր ինձ այդքան տանջող հարցի պատասխանը:Անձրևը իր կախարդական շնչով պատկերում և նկարազարդում է աշնանային մելամաղձոտ տեսարանը`դարձնում է առավել խորհրդավոր,գրավիչ ու սիրելի :
հոմանիշները-Անձրև,հոգեհարազատ,ականջ,շուրթ,խորհել,ուրախություն,տանջել,անընդհատ,գրավիչ,սիրելի:
Շարադրություն
Անմարդաբնակ կղզի
Գիշեր էր:Մութ,խավար գիշեր:Խորհրդավոր լռության մենջ երբեմն-երբեմն լսվում է ալիքների ձայնը,ինչ-որ անծանոթ թռչնի կռինչը:Արեգակի դժգույն շողերի տակ երևաց ծովափը,որի ավազներին անզոր պառկած էր մի մարդ:Մարդը բացեց աչքերը և հասկացավ, որ նավաբեկությունից փրկվել է և այժմ գտնվում է անմարդաբնակ կղզում:Մարդը հենց միայն այդ մտքից սարսափեց` մտածելով, որ չի կարող ապրել այդ կղզում:Հանկարծ նա բարձրաձայն ինքն իր հետ խոսեց.
-Աստված իմ որտեղ եմ ես ինչ եմ անելու:
Դառը մտքերով տարված` մարդն քայլերը ուղղեց դեպի մոտակա անտառը:Այնտեղ ամեն ինչ շքեղ էր փարթամ, բայց միևնույն ժամանակ սարսափեցնող մարդն, անսովոր տագնապ զգալով հոգում, մտածեց.
<<Զարմանալի է` մարդուն ոտքը այստեղ երբեք չի դրվել>>:
Մթնշաղ էր մարդը հոգնած,քաղծաց ու ծարավ շարժվեց դեպի ծովափը` հոգնած հայացքը հառելով ծովին:Հանկարծ հեռվում մենավոր նավի կայմերը, բացվեց առագաստը ու փրկության հույսը լուսավորեց մարդուն:Մարդը փրկված էր
բուն բացահայտիչ
Մեր դասղեկը՝ ընկեր Վանուհին, շատ է սիրում սովորեցնել։
Թբիլիսին՝ Վրաստանի մայրաքաղաքը, ունի շատ հիանալի տեղ էր։
Հովհաննոս Այվազովսկին՝ ծովանկարիչը, ունի գեղեցիկ նկարներ։
Աղջիկս՝ Աննան, վերադարձել է Վրաստանից։
Փարիզը՝ ֆրանսիայի մայրաքաղաքը, սիրահարների քաղաքն է։
Մասնակի բացահայտիչ
Որպես դասղեկ՝ ընկեր Վանուհին սիրում է մեզ։
ընկեր Վանուհին, որպես դասղեկ, սիրում է մեզ։
Ընկեր Վանուհին սիրում է մեզ՝ որպես դասղեկ։
իբրև Հայաստանի մայրաքաղաք՝ Երևանը ունի շատ գրողներ։
Երևանը, իբրև Հայաստանի, ունի շատ գրողներ։
Երևանը ունի շատ գրողներ՝ իբրև Հայաստանի մայրաքաղաք։
Մասնավորող պարագայական
Վաղը՝ ժամը իննին, կգաս մեր տուն։
Պատի վրա՝ ձախ անկյունում, նկար է փակցված։
Այսօր՝ ժամը հինգին, ես պարապունքի եմ։
Պատուհանի մոտ՝ սեղանի կողքը, դրված էր աթոռ։
Վաղը՝ ժամը յոթին,ֆուտբել է լինելու։
ելով, ալով
գրելով այս տողերը՝ ես հիացա։
ես,գրելով այս տողերը, ես հիացա։
ես հիացա՝ գրելով այս տողերը։
նայելով լեռան կատարին՝ տեսա հավերժական ձյունը
մենք,նայելով լեռան կատարին, տեսանք հավերժական ձյունը։
տեսանք հավերժական ձյունը՝ նայելով լեռան կատարին։
ած,ացած
զարմացած բոլորի պահվածքիցէ լքեց տարացքը
նա,զարմացած բոլորի պահվածքից, լքեց տարացքը
նա լքեց տարացքը՝ զարմացած բոլորի պահվածքից։
հատկացուցիչ ու հատկացյալ
մայրամուտի արևի շողերը գունավոր երկինքը շատ գեղեցիկ էր
տղայի՝ կրակից վառված շողերը մրմռում էին։
Արևը՝ չորացնում է գետի խոնավությունը։
Կազմեք հնգական նախադասություն դասարանում քննարկվածների օրինակով (նպատակի պարագա, կապեր և կապական բառեր): Յուրաքանչյուր կապով` հնգական` իրենց երեք դիրքերով` նախադաս, միջադաս, վերջադաս:
Ըստ իս` դու ճիշտ ես:
Դու, ըստ իս, ճիշտ ես:
Դու ճիշտ ես` ըստ իս:
ըստ Խորենացու` հայոց ազգը հզոր է:
ըստ օրենքի` նրան մահապատիժ է սպասվում:
հանուն մարդկության` ես ոչինչի պատրաստ չեմ:
Ես, հանուն մարդկության, ոչինչի պատրաստ չեմ:
Ես ոչինչի պատրաս չեմ` հանուն մարդկության
հակառակ քո ցանկության` ես կգամ ձեր տուն:
Ես, հակառակ քե ցանկության, կգամ ձեր տուն:
Ես կգամ ձեր տուն` հակառակ ձեր ցանկության:
շնորհիվ աշխատասիրության` նա հասավ ամեն ինչի:
Նա, շնորհիվ աշխատասիրության, հասավ ամեն ինչի:
Նա հասավ ամեն ինչի` շնորհիվ աշխատասիրության:
համաձայն Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքի՝ հարյուր քսան հինգ հոդվածով նա դատապարտված է։
հարյուր քսան հինգ, համաձայն Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքի,հոդվածով նա դատապարտված է ։
հարյուր քսան հինգ հոդվածով նա դատապարտված է՝ համաձայն Հայաստանի Հանրապետության օրենսգրքի։
ի պատասխան հակառակորդին՝ ես որոշեցի լավ պատրաստվեմ որպեսզի հաղթեմ
ես, ի պատասխան հակառակորդին, որոշեցի լավ պատրաստվեմ որպեսզի հաղթեմ։
ես որոշեցի լավ պատրաստվեմ որպեսզի հաղթեմ՝ ի պատասխան հակառակորդին։
փոխանակ տաս չքավորին՝ գումարը դնում ես գրպանտ։
գումարը,փողխանակ տաս չքավորին,դնում ես գրպանտ։
գումարը դնում ես գրփանտ՝ փոխանակ տաս չքավորին։
չնայած ամեն ինչի՝ ես քեզ սիրում եմ։
ես,չնայած ամեն ինչի, քեզ սիրում եմ։
ես քեզ սիրում եմ՝ չնայած ամեն ինչի
Գագիկը գնում է ճաշարան՝ հաց ուտելու:
նախադաս- տաքանալու և ժամանակ անցկացնելու համար` նա երեկոները մտնում էր ինձ մոտ: Միջադաս- Նա, տաքանալու և ժամանակ անցկացնելու համար, երեկոները մտնում էր ինձ մոտ: Վերջադաս- Նա երեկոները մտնում էր ինձ մոտ` տաքանալու և ժամանակ անցկացնելու համար:
Ըստ ճանապարհորդների՝ Հայաստանի մայրաքաղաքը, շատ գեղեցիկ է
Հայաստանի մայրաքաղաքը, ըստ ճանապարհորդների, շատ գեղեցիկ է:
Հայաստանի մայրաքաղաքը շատ գեղեցիկ է, ըստ ճանապարհորդների:
Ես գնում եմ դպրոց` սովորելու:
Ես գնացի խանութ` հացի:
Իր ` ես դարձա չեմպիոն:
Ես` եմ նրան:
Բուն բացահայտիչ
Երևանը` հայաստանի մայրաքաղաքը,ունի դարերի պատմություն:
Սասունցի Դավիթը` մեր եպոսի հերոսը,քաջ է ու հսկա:
Հայերենի առաջին ուսուցիչը` Մեսրոպ Մաշտոցը, ստեղշել է հայոց արբուբենը:
Հովհաննես Թումանյանը` ամենայն հայոց բանաստեղծը, ծնվել է Դսեղում:
Հովհաննես Թումանյանի` ամենայն հայոց բանաստեղծի գործերն անմահ են:
Մեր դասղեկը` ընկեր Վանուհին, սիրում է բոլոր երեխաներին:
Տատիկս` տիկին Անահիտը, մեզ գեղեցիկ հեքիաթներ է պատմել:
Մեր գրականության ուսուցիչը` ընկեր Վանուհին հիանալի մասնագետ է:
Խոսողը Գևորգ Մարզպետունու որդին` Գոռ իշխանիկն էր:
Մասնակի բացահայտիչ
Որպես դասղեկ` ընկեր Վանուհին շատ լավն է:
Ընկեր Վանուհին, որպես դասղեկ, շատ լավն է:
Ընկեր Վանուհին շատ լավն է` որպես դասղեկ:
Որպես հայ նոր գրականության հիմնադիր` Խաչատուր Աբոյանը կարևոր նորություններ է է բերել:
Խաչատուր Աբոյանը, որպես հայ նոր գրականույան հիմնադիր, կարևոր նորություններ է է բերել:
Խաչատուր Աբոյանը կարևոր նորություններ է է բերել` որպես հայ նոր գրականույթան հիմնադիր:
իբրև ֆրանսիայի մայրաքաղաք` Փարիզը աչքի է ընկնում նրբագեղությամբ:
Փարիզը,իբրև Ֆրանսիայի մայրաքաղաք,աչքի է ընկնում նրբա նրբագեղությամբ:
Փարիզը աչքի է ընկնում նրբագեղությամբ` իբրև Ֆրանսիայի մայրաքաղաք:
Կոնկրետացնող պարագայական
Վաղը` կեսօրից հետո, կգաս մեր տուն:
Այսօր` ժամը հինգին, միտինգ է:
Երեկ դասերից հետո, գնացինք ֆուտբոլի:
Վաղը` պարապունքի ընթացքում, կստուգեմ տնայիներս:
Պատի վրա` աջ անկյունու, նկար է պակցված:
Պատուհանի մոտ` սեղանի վրա, գրքեր կան:
Բազմոցի վրա` երկու անկյունում, բրձեր են դրված:
թաղթի վրա` պատի տակ, նստել էր պապս:
Այսօր ցուրտ է:
Դու գեղեցիկ ես:
Նա Աննան է:
Այսօր տաք է:
Վաղը ցուրտ կլինի:
Նա Արմանն է:
Նա Արմենն է:
Մրսում եմ, քանիոր ցուրտ է:
Մոտեցա, որ օգնեմ նրան:
Ես պարում եմ, իսկ նա ոչ:
Ես սիրում եմ հայոց լեզու,մաթեմատիկա,պար,պատմություն,աշխարհագիտություն:
Նա խնդրում է և աղերսում որ չհարցնես նրան:
Ես գրում եմ նրա համար կամ նա օգնում է ինձ:
Նա ուզում է և երազում որ հասնի նրան:
493 թվականին Վաղարշապատում սուք էր.
-մահացել էր մեծն ուսուցիչը:
Լիլիթն ինձ ասաց.
-հանկարծ չուշանաս:
Վահան Տերյան ասաց <<ինձ տարեք մեր դաշտերը պայծառ>>…
Մարինեն չկարողացավ վերջացնել գործը.
-մայրիկը կանչեց նրան:
Մենք չկարողացանք շարունակել մեր պարապունքը.
-մեզ կանչեցին:
Չգիտեմ, դեղնած հոգիս գուցե ձմռանը կսպիտակի… Աշո՞ւն, թե՞ դեղնած դրախտ մեր սրտերում… Գրքիս մեջ եղած տերևները ձեզ կսպասեն… Ներիր, որ քո աշունը անցյալում մնաց… Իմ գարունը դեռ նոր է գալու: Աշունը թափառաշրջիկի պես շրջում է իմ փողոցով՝ այստեղ ևս թողնելով իր հիվանդագին մարմինը: Երբ արև կա, այդ ժամանակ էլ նույնիսկ զգում եմ «անձրևի ցավը»: Մի տեսակ տարօրինակ աշուն է: Աշունը միշտ ինձ համար եղել է հաճելի հյուր, այլ ոչ թե թափառաշրջիկ, տերևաթափը միշտ ստիպում էր ինձ գեղեցիկ խորհրդածությունների մեջ ընկնել ու երբևէ այն չէի անվանել հիվանդագին մարմին: Անձրևը ցավ չուներ, այն միշտ մաքրելու ու թարմացնելու համար էր գալիս, իսկ հիմա մի տեսակ ուրիշ է, տրամադրությունն էլ է ուրիշ: Տերևաթափի հետ արթնացող զգացումները մի տեսակ շատ են տխուր, չկան այլևս խենթություն անելու մտքերը, չկա անձրևից թրջող մարդկանց մոտ հաճույքի ու խենթությունների ոչ մի զգացողություն: Ցուրտ է, բայց ոչ այնքան, որ մարդկանց շրթունքները սառեցնի ու չկարողանան ժպտալ, ցուրտ է, բայց ոչ այնքան, որ կարողանա սիրտ սառեցնի ու այն անտարբեր գտնվի այս աշնան հանդեպ, ցուրտ է, բայց ոչ այնքան, որ մարդկանց աչքերում տխրությունը սառեցնի, ցուրտ է, բայց ոչ այնքան… Աշունը եկավ, անցնում է ու գնում։ Գնում է ինչպես իրար հաջորդող, իրար շատ նման, բայց միևնույն ժամանակ շատ տարբեր աշունները։ Ամեն աշնան վերադարձին մեզ թվալու է, թե կրկին նույն պատկերն է լինելու, կրկին նույն տերևները, կրկին նույն կախարդական երազն է այցելելու, բայց ամեն աշնան հետ այդ միակերպ պատկերի ընկալում տարբեր է յուրաքանչյուրիս մոտ ու ամեն աշնան թողած հետքերը միևնույնը չեն լինում:Ամեն անգամ մտքում և երազում հարց եմ տալիս ուղղում աշնանը.
-ինչպես ես աշուն,իսկ աշունը գլուխը թափ տալով պատասխանում էր.
-գունագեղ,մոգական:
Եվ իրականում աշնան գունառատ այգում ամեն անգամ զբոսնելիս նկատում եմ աշնան միայնակ գույներն ու հոգում խորը թախիծը թաքնված:Աշունը հեքիաթ է այն պետք է զգալ և ապրել միայն….
Ուղղագրություն
Լրացնել բաց թողնված տառերը` կետերի փոխարեն գրելով է կամ ե:
Դողէրոցք, էջանշան, պատնէշ, գոմեշ, վայրէջք, Էջմիածին, վերելք, առերևույթ, ելևէջ, երակ, առէջ, բազկերակ, էական, ելակ, ամենաէական, ամենաերկար, էլեկտրաէներգիա, ելարան, ստորերկրյա, վերելակ, հնէաբան, սռերևս, աներևակայելի, մանրէաբան, էակ, Սևանհէկ, Վարդգես, բազմերանգ, մանրէ, ծովեզր, լայնէկրան, պնդերես, որևիցէ, Երևանջէկ, հրեշ, տիեզերք, մեջք, եգիպտացորեն, ինչևէ, ողբերգակ, ինչևիցէ, ամենաէժան, խուռներամ, երբևէ, աշտէ, եկեղեցի, եղերերգ, վերերկրյա, որևէ, գրեթե, միջօրէ, անէ, աներկբա, երբևիցէ, կիսաեփ, չէի, չէիր, չէինք, չէր, էլեկտրաեռակցել, երփներանգ, գետեզր, նրբերշիկ, աներևույթ, ցայգերգ, աներկյուղ, նորեկ, առօրէական, այժմէական, պաշտոնեական, անէաբան, լայնէզր, հովեկ:
Լրացնել բաց թողնված տառերը` կամ ե:
Միջօրէ էր, աներևակայելի շոգ: Վարդգեսը, որ երկար տարիներ չէր եղել հայրենի գյուղում, նորեկի անհագուրդ հետաքրքրությամբ զբոսնում էր հարազատ վայրերում: Վերելքներով ու վայրէջքներով ելևէջող ճանապարհը ծանոթ էր նրան: Ահա երփներանգ դաշտերը, որ արածում են գոմեշների նախիրները, Սևանհէկը որ առատ էլեկտրաէներգիա է մատակարարում շրջակա գյուղերին լսվում է ծաղիկների առէջներից նեկտար հավաքող մեղուների բզզոցը: Ճանապարհից աջ` գետեզրին, հնէաբաններ են աշխատում, որոնք մանրէաբանի բծախնդրությամբ զննում են ինչ-որ պեղված բեկորներ: Առօրէական հոգսերով, կարևոր և անէական հարցերով տարված տասը տարի չէր այցելել մանկությանը բնօրրանը և այժմ դողէրոցքով բռնվածի պես տենդագին դիտում էր շուրջ բոլորը: Երբևէ մտածե՞լ էր, թե այսքան աներկբայորեն կապված է հայրենի գյուղին, երբևիցէ անդրադարձե՞լ էր, թե որքան ձգող է ծննդավայրը: Ինչևիցէ, կտրելով բազմերանգ ծաղիկներով պատված բլրակը, հասավ արգավանդ անդաստաններին:
Օ- Ո
Լրացնել բաց թողնված տառերը` կետերի փոխարեն գրելով օ կամ ո:
ա) Առօրյա, թռչորս, ողորկ, անօրգական, բարություն, բարորակ, անդորություն, անօրինակ, անորսալի, անօգուտ, որբանոց, տափօղակ, փող, հայորդի, ովքեր, օդանավ, սալորօղի, անօգտակար, դեղնազօծ, օրրան, միօրինակ, ամենաորակյալ, շտապօգնություն, ջրօրհնեք, այդօրինակ, հօգուտ, հոգուտ, օվկիանոս, անօգնական, հոգս, բնօրրան, օրօրոց, փղոսկր, կրկնօրինակ, խաղաղ օվկիանոսյան, մեղմօրոր, մեղմօրեն, տրտմօրոր, ոսկեզօծ, հոծ, հողմակոծ, հանրոգուտ, յուրօրինակ, ցածրորակ, անորակ, արագոտն, առօրեական, միջօրե, միջորեական, բարձրորակ, օթյան, կիրակնօրյա, վաղորդյան, որմիզդուխտ, օրըստօրե, նախօրոք, չօգնել, չոգևորել, բնօրինակ, չոգտվել, ողոքել, երկարօրյա, չարորակ:
բ) Այսօր, պարզորոշ, օրեցոր, տարորոշել, կեսօր, հանապազօրյա, ամանոր, հրանոթ, փորձանոթ, անօթևան, անոթի, հնոտի, սնոտի, տոթ, տնօրեն, քնքշորեն, քնքշորոր, նրբորեն, փոխօգնություն, չոգտագործել, գանգոսկր, հնաոճ, ոսկեօղ, ընդօրինակել, օդապարիկ, ով, հոդս ցնդել, հոտընկայս, արփիազօծ, հիմնովին, եղբորորդի, ոտանավոր, զօր ու գիշեր, գիշերուզօր, վատորակ, արծազօծ, լացուկոծ, անողնաշար, տարօրինակ, քեռորդի, հակաօդային, հակաօրինակ, նմանօրինակ, նորօրյա, սառնորակ, տասնօրյակ, հատորյակ, հնգորյակ, երկվորյակ, հնորյա, բացօթյա, օրոցք, ապօրինի, օթևան, անօրեն, նախօրե, թիկնոթոց, վաղօրոք, արջաորս, սևորակ, շորորալ, եռօրյա, ակնաջօղ:
Լրացնել բաց թողնված տառերը` օ կամ ո:
Օդանաը թռչում է հնօրյա երկրի` Հայաստանի վրայով: Միօրինակ հոնդյունից ձանձրացած` դիտում ենք բացօթյա թանգարան համարվող յուրօրինակ լեռնաշխարհը: Վաղորդյան արեգակի ճառագայթները հոծ ամպերի միջով լուսավորել են դեղնազօծ արտերը, արծաթազօծ սառնորակ գետակները: Փչում է մեղմօրոր քամի, և մեղմորեն օրորվում են ցորենի հոռթի ցանքատարածությունները: Որքան են սիրում հայերն իրնեց բնօրրանը ինչպես են տնօրինում երկրի բախտը և ամեն ինչ անում հօգուտ նրա բարգավաճման: Հոգուտ ոտճանում է հարգանքն այս կենսախինդ ժողովրդի նկատմամբ, և հօդս է ցնդում այն մտավախությունը, թե իր հողին արմատներով կառչած և քնքշորեն կապված Հայկա զարմը երբևէ կարող է պարտվել; Եթե անողոք դարերը ծնկի չբերեցին այս համառ ցեղին, էլ ին՞չը նրանց կարող է ընկճել: Ինքնաթիռն սկսում է վայրէջք: Պարզորոշ գծագրվում են երկվորյակ քույրեր Մասիսները, տարորոշվում են նորաոճ շենքերը, օրեցոր ընդարձակվող Երևանը: Մեզ դիմավորում է նախօրոք պատվիրված ավտոմեքենան, և մենք ուղեվորվում ենք դեպի քաղաքի կենտրոնում գտնվող գիշերօթիկ դպրոցի շենքը, որը պիտի դառնա մեր հնգորյա օթևանը:
Կետերի փոխարեն ավելացնել ը տառը այն բառերում որոնց մեջ գրվում է:
ա) Հյուրընկալ, անակնկալ, դյուրընկալ, առընչվել, երկընչել, խոչնդետ,ակընթարթ, դասընթաց, մթընկա, անընթեռնելի, խոյընթացք, չըմբռնել,նախընտրել, սրընթացք, խաղընկեր, ձեռնտու, ըմպելիք, առընթեր, ակընդետ,դյուրընթեռնելի, չնկնել, անըմբռնելի, դրըմբոց, օրընդմեջ, այլնտրանք,ճեպընթաց, անընդունակ, ակնբախ, ընթանալ, զուգընթաց, համընկնել,չընդդիմանալ, երկընտրանք, կորընթարդ, համընթաց, գահընկեց, գիրկընդխառն զմռսել, ընթերակա, ինքնըստինքյան, չընկճվել, ամենաընտիր, մթընշաղ, անընդունելի, անդընդմեջ, որոտընդոստ, ձկընկիթ, ամենաընդունակ,հոտընկայս, անընդհատ, չընդունել, ընկրկել, ընչացք, մերընդմերթ, գույնզգույն,գործընկեր, դյուրըբռնելի, հետզհետե, մեջընդմեջ, չըմբոշխնել, վերընթաց,ընձուղտ, մակընթացություն, օրըստօրե, արագընթաց, դասընկեր,ամենաընդունելի. Լուսնկա, վերընձուղվել:
բ) Դասընկերներով անակնկալ մի որոշում կայացրինք արշավ կազմակերպելդեպի Մայմեխի կատարը և ամրացնել հայոց եռագույնը: Ակնթարթորենընդունված որոշումը բոլորիս ոգևորեց: Վերընթաց ճանապարհն անցնում էրորոտընդոստ գետակին զուհընթաց, ծառերը մթընկա անտառում թվում էինգիրկընդխառն կարպարանքներ և անըմբռնելի երկյուղով լցնում մեր սրտերը: Վերելքը դժվարին էր, բայց ինքնըստիքյան հասկանալի է, որոշեցինքհաղթահարել, խոչընդոտները և չնկրկել: Լուսնկան նոր էր անհետացելերկնակամարից, երբ հասանք հովվական վրանների, որտեղ մեզ հյուրընկալեցին ջերմորեն: Նախընտրեցինք չհանգստանալ և ոտքի վրա մի-մի բաժակ կամ ըմպելով` առաջ ընթացանք: Կորընթարդ բլրակները թվում էին անվերջանալի; Որքան բարձրանում էինք, սրընթաց գետակի ջրերն ավելիզուլալվում էին, և մենք մերթ ընդ մերթ տեսնում էինք արևի տակ ցոլացող կարմրախայտ ձկներին որոնք, ասում են ձկնկիթ են դնում բարձր, անմատչելի ակունքներում; Հետզհետե օրը ցրտեց, և դաշտային բուսականությանփոխարեն մեր առջև փռվեցին Ալպյան գույնզգույն ծաղիկներ: Վերջապես սարիկատարին ենք: Ակնդետ նայում ենք հրաշալի բնապատկերներին ևսքանշանում:
Լրացնել բաց թողնված տառերը` ի ե կամ յ:
Ա) Մատյան, քվեարկել, հեքիաթ, ատյան, լռելյան, միլիոն, միմյանց, կղզյակ, միմյանց, ակադեմիա, հրեա, կրիա, պատեան, օվկիանոս, իշայծիամ, մարմարեոն, քամելեոն, խավիար, դղյակ, քվեաթերթիկ, բամիա, եղյամ, դաստիարակ, աղավնյակ, մանյակ, փասիան, ռադիո, մումիա, խարտյաշ, յասաման, ծիածան, թեյարան,քվեատուփ, ամբիոն, բրաբիոն, ծովեզրյա, պատանեակ, հրեական, էքսկուրսիա, գոյամիջոց, զորակայան, յաթաղան, կաթսայատուն, շղթայաձև, ոսպնյակ, շուրջերկրյա, ժանեկազարդ, որդյակ, այծյամ, բարյացակա, օրիորդ, միլիարդ, դշխոյական:
Բ. Անանիա, Ազարիա, Աիդա, Ամալյա, Արաքսյա, Ասիա, Բանյաթ, Բենիամին, Գաբրիել, Դանիել, Եղիա, Եղիազար, Երեմիա, Երմոնիա, Զաքարիա, Էմիլիա, Էլյա, Իլիա, Լիլյա, Հրաչյա, Մանյա, մետաքսյա, Մարիաննա, Մարիամ, Ջուլիետա, Սուքիաս, Սոֆյա, Սրապիոն, վիկտորիա, Վոլոդյա, տարիել, Օֆելյա, Նապոլեոն, Արուսյակ:
Գ. Արփա, Անդրեատիկ, ծով, Անգլիա, Բյուզանդիա, Բյուզանդիո, Բուլղարիա, Զապոռոշիե, մեծ Բրիտանիա, Մոնղոլիա, Շոտլանդիա, Պովոլժե, Սոֆիա Վիետնամ, Վիեննա, Վիկտորիա:
Կետերի փոխարեն ավելացնել յ հնչյունը այն բառերում, որոնց մեջ գրվում է:
Վերարկուի, միջօրեյի, վայրկյան, Սերգեի, կարկաչյուն, կարկաչուն, ճյուղ, թեյի, շյուղ, կարինեի, Կարոյի, մրջյուն, տույժ, հեռակայել, Միքայել, լռելյան, ջղաին, ատամնաբույժ, սկեսրայր, վիլայեթ, աշխույժ, հայելազարդ, Ռաֆայել, շրջագայել, Սնդրեի, երկրպագուի, երեխայի, Քրիստինեի, միակ, Իսրայել, էական, Մարոյի, հարսնացուից, հայեցակետ, միայնակ, խնայել, խոխոջյուն, խոխոջուն, հայելի, լեգեոն, Նաիրի, Նաիրյան, հմայել, այրուձիի, դիմակայել, հարյուրյակ, սյունյակ, վաշխառուի, պայուսակ, Սոնաի, Անիի, սերմնացույով, ժողովածույում, զգույշ,եղբոր, մսացուից, վայելչագրություն, աղյուսակ, մարգարեություն, ձիեր,հետիոտն, տիեզերք, րոպեական, արքայորդի, գաիսոն, շառաչյուն, շառաչուն,բուի, անասնաբույժ, հայեցակարգ, քնքուշ:
բ- Պ- Փ
Կետերի փոխարեն գրել բ, պ կամ փ
Ա. Գինարբուք, աղբակույտ, ամփոփել, ամպհովանի, երեսսրբիչ, աղբյուր, սփրթնել, թմբլիկ, դրմփոց, թրմփալ, թփրթալ, խաբկանք, խափշիկ, անխաբ, անխափան, անկապտելի, կապկպել, կապկապել, ձերբազատվել, դարբին, ուրբաթ, համբերություն, շամփուր, ծոպավոր, ծոփք, սրբապատկեր, ժայռակոպ, կոփ, նրբահնչյուն, Աբխազիա, Հակոբյան, ընդհուպ, գոփել, հարբուխ, ըմբոշխնել, բամփ, բամփել, ամպշող, հուսախափ, խծբծանք, արբենալ, Արփինե, դարբաս, սիբեխ, ըմբշամարտ, տրոփյուն, ներդողել, տարփողել, տարփանք, ճողոպրրել, պատշգամբ, տարբերություն, սրբատեղի, աղբանոց, նրբիրան, կոփվել, շփերթ, ակնակապիճ, գիպս, շամփուր, ճամպրուկ, սփոփվել, գրաբար, որբևայրի, ամբարիշտ, երբեմն, երփնագույն, աղբարկղ, թարփ, ծովափ, իբրև, երբ, փափագ, պապակ, ճամփորդ, համբարձումյան, լիրբ, թփթփացնել, երբեմնի, երբևէ, դափնեպսակ, թափք, ծփծփան, ողբաձայն, դափնեվարդ, ողբերգակ:
Բ. Երկնահուփ, թփուտ, արբշիռ, ամբարձիչ, ապշել, հապշտապ, հափշտակել,համբույր, ներամտոփ, ապստամբել, Հռիփսիմե, ձերբակալել, թմբկաղանթ,երփներանգ, հուպ տալ, վիրապ, քարակոփ, սեփսև, նրբանկար, թափառաշրջիկ,ամենասուրբ, աղբահան, լեփ-լեցուն, շեղբ, ժպտուն, դեփ-դեղին, նրբաճաշակ,ոսկեծուփ, ոսկեծոփ, ալեծուփ, նրբին, աղբատար, նրբերշիկ, զամբիկ, հղփանալ,ողբերգություն, դափնի, ճեպընթաց, Գաբրիել, շերեցիկ, հարբեցող, պարփակվել,բամբասել, գամփո, ճեփ-ճերմակ, Քերոբյան, Արփիստ, սթափվել, սրբազան,սրբագրիչ, շաբաթ, որբանոց, աբխազ, խապան, խոփ, ծփծփալ, սարսափելի, բսոսափյուն, շեփորահար, սերբական, սեփական ծպտուն, սեպտեմբեր, երբևիցէ, սափոր, սափրիչ, կափկանաչ, աղբահավաք, ամրակոփ, դափնեվարդ, ողբանվագ, սրբավայր, գոմաղբ, թափթփուկ, նրբակազմ, աղբակալ:
Լրացնել բաց թողնված տառերը՝ բ, պ կամ փ
Վարպետ հակոբը հմուտ դարբին էր: Եղբոր՝ Գաբրիելի հետ գետափին՝ աղբյուրի մոտ, մի փոքրիկ հողակտոր մաքրել էր աղբից, ցանկապատել, դարբաս դրել և հիմնել դարբնոց: Գաղթել էին արևմտահայաստանից: Երբեմն հըավաքվում էինք վարպետի տան պատշգամբում և խնդրում պատմել իր ողբերգական կյանքից, երբեմնի, հայրենիքից: Հափշտակությամբ լսում էինք նրան:
— Ամբարիշտ թշնամուն հակահարված տալու նպատակով հապշտապ կազմեցինք զորագնդեր,- պատմում էր նա բամբ ձայնով: — Մեր սուրբ հողը թանկ էր բոլորիս համար: Դիմադրեցինք մի քանի շաբաթ, սարսափելի օրեր տեսանք: Վերջը հակադրաբար թողեցինք մեր տունուտեղը և հուսախաբ, ընկճված բռնեցինք օտար աշխարհների ճամփաները: մանկության բնօրրանի մասին խոսելիս վարպետ հակոբը սփրթնում էր զգում էինք, որ սիրտը թփրտում է, չի կարողանում ձերբազատվել հոգին կրծող ցավից: Ժայռակոփ այդ մարդու ակնակապիճները սևանում էին, և կոպերի տակ ծովանում էր թախիծը: Զգում էինք հայրենիքը տեսնելու այն ահագնացող փափագը, որից պապակվում էր սիրտը: աչքը երկնահուպ լեռներին, ոսկեծուփ հորիզոնին` ինքնաբերաբար խաղում էր ասեղնագործում բարձի ծոպերի հետ, և հավանաբար աչքերի արջև գծագրվում էին մայրը՝ Հռիփսիմեն, հայրը՝ Սերոբը՝ ապա լեփ-լեցուն ճամփաներ, որբանոց, քաղցի ու կեղտի մեջ խարխափող որբեր: Այդ պահերին վարպետը կծկվում էր խեղճանում, իսկ մենք նրբանկատորեն լսում էինք:
Գ- Կ- Ք
Կետերի փոխարեն գրել գ,կ կամ ք
ա. Զիգզագ, Վարդգես, արևկեզ, շողոքորթ, թանկագին, թանգարան, մտահոգություն, երկրպագել, դիրքորոշում, հոգեհմա, հմայք, փափագել, պապակված, կարգ, կառք, փեղկ, փողք, Օքսեն, աքցան, ձայնակցել, նախկին, նախքան, չոքել, չօգնել, ծեգ, հոգալ, ճաքել, ճկվել, առաձգական, եղերերգ, տաքդեղ, հեղգ, զուգարան, սերկևիլ, անողոք, մարգարտահոտ, ձկան, շնկչնկան, բարվոքել, կարգապահ, հոգեպարար, հոգեհանգիստ, հանրօգուտ, օրակարգ, մոգական, ոգելից, մեղք, մեղկ, պատրույգ, վարագույր, արհավիրք, մակույք, մարգարեություն, պարգևատրել, առինքնել, պնակալեգ, պատարագել, երգել. երկնել, երաշխիք, վարակ, մարագ, դարակ, կարագ, նորոգել, բազրիք, բողկ, անօգնական, ճտքավոր, անարգանք, անհարգի, հաստիկ, դրասանք, օրհներգ, արմունկ, սրնգակալ, այգեվետ, գոգնոց, դիցուք, վարքուբարք, տարերք, համերգ, կողպեք, մարգարթաշող, ճիգուցանք, մաքրասեր:
բ. Գիրկ, գիրք, ծունկ, կարգին, կարկին, թաղկել, բարաք, բարակ, բարք, բարգ, վարք, բարկ, վարքագիծ, վարկաբեկել, Բագրատ, Մարգարյան, ճրագարան, աքսորավայր, տագնապալի, դեգերել, հավաքույթ, մաքուր, շոգել, իգական, հօգուտ, տնկարան, արքայական, տրտմաշուք, Սուքիաս, չմուշկ, վարակիչ, հոգեվիճակ, թարգմանություն, անօգուտ, ճրագակալ, մաքրակենցաղ, զատ, դիրք, կիրք, շոգեկաթսա, ոգեկոչել, թևանցուկ, վերք, շագանակագույն, ճգնակյաց, եզերք, ուրագ, ոգեղեն, հրաձգարան, ճանկել, անհագ, գլխահակ, ստահակ, ձագուկ, մրգատու, ճանկոտել, շրջագայել, շրջակայք, արգահատանկ, հեքիաթային, երկնաքեր, ամենագեր, առևանգել, գգվել, շաղգամ, շաղկապ, ոգևորություն, շեգեքարշ, Մարգարիտ, նավակատիկ, կրունկ, դրույք, թաքուստ:
գ. Հոգատար, մրգահյութ, պաքսիմատ, պակսել, միգամած, աներձագ, կատվաձագ, ձագար, շքերթ, արգանակ, բարեհոգի, ստուգարք, դասակարգ, կմախք, լեգեոն, գուկորդել, Միքայել, երախայրիք, գոգավոր, զորք, սգազգեստ, հեռաձիգ, թագուհի, պետքարան, հագնել, անդրավարտիք, հագուկապ, ծակել, հոգեվարք, հովվերգություն, դողէրոցք, կարգադրություն, հոնք, թագակիր, ընդերձ, բարգավաճել, խորագնին, գնացուցակ, պատշգամբ, սարքավորում, փակցնել, Գրիգոր, ճրագալույց, մետաքսյա,, հոգնակի, Սարգսյան, բացականչություն, մարդիկ, միգապատ, ճրագու, հոգոց, ձգտում, ձիրք, շենք, ճգնավոր, Միսակ, բերանքսիվայր, հերյուրանք, զկեռ, ապաքինվել, ամոքիչ, արգելք, շարքային, հավաքել, մուկմուկ (կրծող) ավագանի, լկտի, հոգնատանջ, հանգ, հանք, սահանք, սնանկ, ուղղաձիգ. կարգավիճակ, բերքահավաք, համակարգ, գոգավոր:
դ. հոգաբարձու, տքնանք, երկարաձիգ, ճաքճքել, ճկուն, զուգերգ, հոգեբան, շոգեխաշել, անհոգի, անկարգ, անթարգմանելի, բազմահոգ, բերքատու, բերկրալից, դասալիք, հաստլիկ, երգահան, ողբերգակ, ժանիք, զորահավաք, զուգահեռ, կարգուկանոն, հեկ, հոգեորդի, անօգ, ճգնարան, մարգարտափայլ, մաքրագիր, նետաձիգ, ոգեշունչ, սգավոր, վարակազերծել, վարկանիշ, կենտրոնաձիգ, վերականգնել, ճգնաժամ, հրաձիգ, հրձիգ, փոքրոգի, մեծահոգի, ծեծկռտուք, քաշքշուկ, քաշկռտուկ, մածուկ, ձագուկ, սրտխառնուկ, գլուխկոտրուկ, թանձրուկ, քսուկ, թմբուկ, գառնուկ, փսփսուկ, դուրսպրծուկ, շուտասելուկ, մղձուկ, փղձուկ, թնջուկ, մտմտուք, քերուկ, ջերմուկ, ճանկռտուք, քամուկ, կապուկ, կոշտուկ, ավելցուկ, վաղանցուկ, բանուկ:
Լրացնել բաց թողնված տառերը` գ կ կամ ք:
Օքսեն Մարգարյանը քաշեց վարագույրը բացեց պատուհանի փեղկերը: Մոգ էր: Արևի բարկ ճառագայթներն արդեն սփռվել էին ամենուրեք: Մարգարյանն արագ հագավ հագուստները խոզանակով սրբեց անդրավարտիքի փոշոված փողքերը և դուրս եկավ պատշգամբ: Գիշերվա գինարբուքից հետո գլուխը ցավում էր: Խոր հոգոց արձակեց, ապա հաճույքով ներշնչեց շրջակայքում տարածված սերկևլենու բուրմունքը: Դիմացը` մրգատու ծառերի մեջ, կային մի քանի բարաքներ, որոնց առջև անհոգ խաղում էին մի խումբ մանուկներ, իսկ ծառի շվաքում նստած բարակը հետևում էր նրանց: Պատշգամբ եկավ տանտիրուհին` գիկ թևերով, պիրկ կազմվածքով մի կին, և հոգատարությամբ հարցրեց:
-Ձեր հոգնությունն անցավ: Հիմա մաքուր սրբիչ կտամ ձեզ: Բռնելով բազրիքից` Մարգարյանը սանդուղքներով իջավ և զիգզագ արահետով քայլեց դեպի գետակը: Չոքեց անհագորեն ձեռքերը մխրճեց սառը ջիի մեջ լվացվեց: Ուժերը կարծես նորոգվեցին: քայլելով ցողաթաթախ գինարբուկների միջով`հասավ շաղգամի արտին կանգնեց: <<Չէ,- մտածեց պիտի փոխեմ վարքագիծս պիտի մտածեմ վարկաբեկված հեղինակությունս վերականգնելու մասին: Շրջապատված եմ շողոքորթներով: Բարեհոգի ձևանալով ինչ հերյուրանքներ ասես, որ չեն տարածում>>: Շնկշնկան սյուկը սթափեցրեց Մարգարյանին նա գլխահագ քայլեց դեպի տուն:
Դ- Տ- Թ
Կետերի փոխարեն գրել դ տ կամ թ:
ա) Աղոտ, աղոտք, անոթ, արդուկ, հարդուկ, բրդել, խրտնել, խրթին, խրտվիլակ, խայթել, խայտալ, խորդուբորդ, խորթություն, խորտկարան, խորդենի, երդվել, երթևեկություն, կարմրախայտ, խայթ, խայտաբղետ, որթ, որդ, երդիկ, երթուղի, զվարթ, զարդ, Զվարթնոց, գիրթ, բիրտ, գրտնակել, անթացուպ, անդամ, անդամալույծ, բաղդատել, Բաղդադ, որդի, որթատունկ, որդան կարմիր, կորընթարտ, ակնթարտ, արթուն, արդուզարդ, Հարդագողի ճանապարհ, հարթավայր, փտել, ծթել, (ծաղկել) տոթ, օդանցք, օթևան, հրանոթ, դօդս ցնդել, այդ, այտ, այդտեղ, այտուցվել, գդալ, գթալ, գդակ, վտարանդի, վթար, հարդարել, հարթաքանդակ, պայտար, վատթար, կրտսեր, վառոդ, անօթևան, անձրեվորդ, ոթել, առաջնորդ, վիթխարի, արդարև, նետ, Գեղարդ, թարթիչ, Դեբետ, պեպետ, փութկոտ, երդմնազանց, լուրթ, թրթուր, անդամակցել, ժանտադեմ, որոգայթ, ցայտաղբյուր, թատերգություն,
բ) Անհեթեթություն, անհողդողդ, արտառոց, զարդանաշխ, զարտողի, զարդուցիչ, թփուտ, թպրտալ, պայթյուն, պայթել, պորտաբույծ, արթևանունք, արթմնի, անոթի, բացօթյա, գաղտնի, պոռտկալ, գաղթ, հորթուկ, հորդահոս, այդժամ, հայտհայթել, սպրթել, սփրթնել, սաղարթ, սաղավարտ, արտասուք, արթիական, ընդարմանալ, ընդանալ, թուղթ, թախտ, մաթեմատիկա, թաթերական, ոտնաթատ, մանրակրկիտ, կնճիթ, խղճիթ, աճուրդ, գայթել, մարտախույծ, պատճեն, շփոթվել, ընդամենը, լաջվարդ, գաղթական, գաղտնապահ, ակութ, Դավիթ, խեղդուկ, դադարել, պարթև, արդյունաբերություն, անդամավճար, բրդուճ, վիթ, վաղորդյան, կարթ, շրթունք, Վարդան, բարդի, թաղանթ, առհավատչյա, նյարդայնանալ, հերդապահ, հանդարտորեն, երիտասարդ, խաթարել, թակարդ, քրթմնջյուն, քրտնաջան, խլուրդ, թերթել, ճարմանդ, ճանապարհորդ, որսորդ, կոկորդիլոս, վարդաստան, զարդասենյակ:
գ) Վաղորդայն, անջրդի, ճտքավոր, ապադարց, անդրադառնալ, խարիութ, ընթերակա, ընդհանուր, Վարդիթեր, արդարացի, քողտիկ, երրորդ, օրիորդ, ցատկ, արդեն, շքերթ, շտկել, դրդապատճառ, հաշվեհարդար, զարթոնք, լախտ, հաղորդում, բարդություն, փարթամ, անձեռակերտ, բերդաքաղաք, լյարդ, գաղտնածածուկ, ականակիտ, հավկիթ, լողորդ ,չորրորդ, այգեկութ, անութ, աշխետ, արդյոք, բրդեղեն, մթնոլորտ, վարդաբույր, մարդկային, Նվարդ, հուռթի, ձկնիկ, կենդանի, ճկույտ, առվույտ խարտիշահեր, Սեդրակ, առընթեր, միլիարդավոր, կարդալ, միտք, շորթել, շողոքորթ, անդամակցել, որթնել, բրդոտ, օթոց, անդամակցել, որթնել, բրդոտ, օթոց, անդամահատել, սրընթաց, վրդովել, գրեթե, արձակուրդ, թղթակից, բնորդուհի, խորանարդ, մորթել, օդապարիկ, ճմռթկել, վարդազտունկ, մերթընդմերթ, վարդագույն, մորթի, խորհուրդ, շանթարգել, ջարդւոխուրդ, որոգայթ, օրինակ, այթամորուա, ճառագայթային, խեղդամահ, խեղանդամ, Ալվարդ, կանթեղ, Վարդևան, ժանտ, ժայտքել, անհագուրդ, խութ, ժանթաքիս:
դ. Խորդկանոց, երդվյալ, չվերթ, գաղտուկ, այկոսկր, այդտեղ անվտար, արդյունահանել, հերթագրել, խաղաթուղթ, խառնաշփոթ, հաղորդակից, անդադար, միջնորդ, մշտարթուն, ադամորդի, անթամագրել, ատրուշան, վարդապետ, բազմանդամ, բերդակալ, գաղթօջախ, գաղտնիք, խենթանալ, կոկորդ, կաթսա, դափնեվարդ, սիրատարփ, երիզորդ, արտաքերտ, քաջորդի, դրվագազարդ, արտագաղթ, սարահարթ, անգայթ, հրացայթ, վարդավառ, ժանտատեսիլ, վարսահարդար, կաթողիկոս, հեծանվորդ, ճորթակեր, հնոտի, սնոտի, միջնաբերդ, զարդասեղան, հերթական, ներգաղթ, միջնորդագիր, արթնամիտ, անդամատոմս. գաղտնախորհուրդ, հարթություն, ճանփորդ, պատարագ, երկանդամ, հաջորդել, Վարդանուշ, վարսանդ, զարդատուփ, ժողովուրդ, ժանտադեմ, անդամավճար, զինադադար, գունազարդ, դիմահարդար, վարորդ, նշդարենի, ուղերթ, երթուղային, անհաղորդ, հունտեղեն, շփերթ, պատգարակ:
Լրացնել բաց թողնված տառերը՝ դ, տ կամ թ:
Խեղդուկ տոթ էր լաջվարդ ենկնքում ամպի ծվեն չկար: Ավտոմեքենան մի ակնթարթում շրջանցեց կորնթարդ բլրակը և դուրս եկավ հարթավայր, դիմացը ծփաց ականակիտ, լճակը, տարածեց խորթենու և խայտաբղետ ծաղիկների բուրմունքը: Խորդուբորդ ճանապարհը վերջացավ, ևհեռվում երևացին տների երդիկները, խաղողի փարթամ որթատունկերը հուռթի, պարտեզները և եկեղեցու գմբեթարդ տանիքը: Ճանապարհորդ մարդկանց տրամադրությունը գիր փոխվեց: Խորթ մտքերը, որ պաշարել էին Վարդանին, հօդս ցնդեցին՝ փոխարինվելով զվարդ տրամադրությամբ: Վարդանը մեքենան արգելակեց մոտակա խորտկարանի մոտ:
-Այստեղ հիանալի կարմրախայտ ձկնկիթ են մատուցում,- ասաց նա:
-Չլինի՞ ուզում ես հյուրասիրել,- խայթեց Վարդանը: Վարորդը ինչ-որ բան քրտմնջաց և թաշկինակով սրբելով քրտնած ճակատը ավտոմեքենան քշեց դեպի ճանապարհի երթևեկելի հատվածը: Կանգնեցին խորանաձև մի տան մոտ: Բակում աճել էին ասես որդան կարմրով ներկված ծաղիկներ, սաղարթախիտ ծառեր, որոնց տակ արածում էր մի հորթուկ: Բրդոտ գամփռը նետվեց դեպի եկվորները: Հաչոցի վրա տնից դուրս եկավ մի մարդ բիրդ արտաքինով պարթևահասակ, թևատակին՝ անդացուպ մոտենալով Վարդանին՝ անդամալույծը վրդովված ասաց.
-Որդի՝ երրորդ օրն է՝ սպասում եմ ձեզ: Ուշանալուտ մասին լուր ուղարկեիր: Գամփռից խուսափելու համար զարդուղի ճանապարհով մտան տուն:
Ձ, Ծ, Ց
Կետերի փոխարեն գրել ձ, ծ կամ ց:
ա) Վարձել, փղձկալ, որձկալ, հնձել, հունցել, կերցնել, կառուցել, հարցնել, վերցնել, կծկել, քաղցել, պղծել, թափանցել, դարձնել, եղծել, կեղել, պրծնել, թռցնել, ցնցել, ցնցալ, ծածկել, մուել, կեծկլտալ, կայծկլտալ, առկայծել, ընթերցել, կոնել, վերանել, ռմբակոծել, փղձուկ, վաղանցուկ, տրցակ, վարձակ, արձակ, տաղասաց, հասարակաց, կատարածու, հարսնացու, հեռաձիգ, վաղանցիկ, լուցկի, լձկան, վարձկան, ձցածեղ, ձվաձև, խուրձ, պախուրց, տառամատույց, մտածմունք, մտացածին, խավարամած, հանկարծ, հանդիպակաց, միգամած, աղանձ, աղցան, նվագակցություն, ողբասացություն, ուրց, կուրք, անցողիկ, անցանկալի, ցնցուղ, ցնցոտի, ձեռնածու, շորացու, արցունք, բարձունք:
բ) Որձաքար, անձկություն, հարձակում, առանցք, առաձգական, արձանագործ, մանկաբարձուհի, օձաձև, ատաղծագործ, բացարձակ, անեծք, արձաքանք, գլուխկոնծի, բարձիթողի, լվացք, ածխաթթու, արձակագիր, տողադարձ, գեղձ, փորձանք, քաղցրահնչյուն, դյուցազուն, հերարձակ, սրդողած, հինավուրց, ասացվածք, կայծքար, լացուկոծ, գծուծ, թախծամրմունջ, դեղձենի, փայծաղ, մրցապարեզ, հայացք, գեղցարար, հեղցուցիչ, բարձրախոս, ոսկեզոծել, դեղձանիկ, ալեկոծություն, սպիտակուց, խեցգետին, բարյացակամ, դարձյալ, արվարձան, բռունցք, բոցկլտալ, օձագալար, ստոծանի, ածխահանք, անմրցելի, վրձնահարվա, ձյունածածկ, ոգելից, սերուցք, վերաբարձ, փորձանոթ, վեհապանծ, օձաբարո, արևահայաց, ընթացք, կեցվածք, խավիծ, խցանահան, վարձահատույց, խավարծիլ, կրծոսկր, արձակուրդ, լիցք, օձիք, փոցխ, շինծու, մրցանակ, հոգածություն, անեղծ, դարձվածք, արևադարձային, հաստոցաշինական, փորձություն, ջրահեղձ, այտուցվել:
գ) Սիգապանծ, բարձրուշեղ, ակնածանք, հեկլտոց, երկնաբերձ, անձեռոցիկ, ապաթարձ, վարձակալ, մածուցիկ, արծնապակի, աքցան, դերձակ, խեցեգործ, հայեցողություն, անբիծ, ամբարձիչ, մոլուցք, առեղծված, նայվածք, ընձեռնել, դողէրոցք, ծածկանուն, թախծաժպիտ, դրմբոց, օձաձուկ, թխվաք, ընչաքղծ, ծածկոց, ընձուղտ, քղանցք, հասարակածային, մազապուրծ, գլուխգործոց, հոծ, թյուրիմացություն, հանդերձապահ, հանդերձյալ, ընթերցարան, ծոծրակ, սլացք, բարձրանիստ, լացակումած, մածուկ, լռակյաց, արտառոց, ձագար, դեղձան, թափանցիկ, դեղնուց, հեքիաթասաց, կացոթաձև, օձապտույտ, թախծախառն, հորձանուտ, լայնարձակ, ծովախեցի, ծածկագիր, բարձրահասակ, կեղծամ, ածխահոր, մղձավանջ, հեռարձակել, հնոց, մրցավար, սանձարձակ, հողմակոծ, փորձառու, օձանման, հանդերձանք, հանգուցյալ, բարձրադիր, հողմակոց, կազմվածք, լուսարձակ, թախծադեմ, մրցակից, օրավարձ, բազմափորձ, քաղցր, քաղցրաձոր, կծորդ, դերձան, գարեհաց, մթամած:
Ջ- Ճ- Չ
ա) Զիջել, զեղչել, թռջել, գաջ, աչ, առջև, արջուկ, խառնիճաղանչ, կապարճ, խոճկոր, խոջընդոտ, ոչխար, ոչիլ, կառչել, կար, ակնակապիճ, կապիչ, կտրիճ, կտրիչ, սոչի, աղջամուղջ, անտերունչ, բարեհաճ, հաջողություն, աղջիկ, առէջ, առողջություն, կոճկել, հառաչանք, այծեղջյուր, վերջակետ, երկարաճիտ, լաջվարդ, շիճուկ, ընթացք, ամբողջ, Էջմիածին, գոջի, զոքանչ, էջկապ, միջօրե, քրքիջ, ուտիճ, թարթիչ, պչրանք, պճնանք, անմիջապես, երջանկություն, բաղարճ, կճմթել, փարչ, քարչիկ, դարչնագույն, ջախջախել, վայրէջք, ողջույն, գաղջ, աղճատել, ճանճ, գրչատուփ, անզիճում, մեջբերում, տարեվերջ, միջամտություն, սկեսրոջ, մխրճվել, մեջտեղ, խրճիթ, աճպարար, աչալուրջ, կճղակ, նախճիր:,
բ) Գեղջուկ, ողջագուրվել, ալոճենի, թռչուն, գաղթօջախ, կնոջ, թրջոց, ծխամորճ, ընչաքաղց, վերջին, ստերճ, աջափնյակ, հախճապակի, նկարչական, պարկուճ, մինչև, միջև, առաջնորդ, իջնել, կոճիկ, ուռչել, ուռճանալ, հորջորջել, հռչակավոր, վարչական, առաջին, եղջերու, մաճկալ, բաճկոն, վերջաբան, աչքարաց, առնչություն, խռչակ, միջադեպ, մեջք, մահճակալ, ճռնչյուն, հաճել, հարճ, միջավայր, լայնալիճ, արջաբույն, միջօրեական, շուրջալ, բվեճ, մռնչյուն, կնճիթ, միջակ, անրջել, վերջիվերջո, փախչել, անաչառ, միջոց, մրջյուն, շուրջպար, որջ, կարիճ, ճղճիմ, չղջիկ, քուրջ, անջրդի, շեղջ, քրոջ, հաղարճենի, մարջան, կորչել, ամբողջություն աջլիկ, առաջարկություն, միջատ, առաջնորդարան, ճոճք, դաճվածք, աջակողմյան:
Լրացնել բաց թողնված տառերը` ջ ճ կամ չ:
Զիջելով կնոջս ու զոքանչիս ցանկությունը ամռանը ամբողջ ընտանիքիս տարա Սոչի: Առաջին անգամ էինք լինում այնտեղ: Իսկական ծովափնյա քաղաք գաղջ բայց առողջարար օդով, լաջվարդ երկնքով պչրուհու սեթևեթանքով նազով սոչիներով ու նոճիներով, պճնված ծաղկաստաններով լի չինական խառնիճաղանջ վարդաթփերով, գաճաճ ալոճենիներով, որոնց միջև հանգիստ ճեմում են գույնզգույն թռչուններ, հատկապես` սիրամարգեր: Ողջ օրը` աղջամուղջից մինչև ու գիշեր ծովափը լեցուն է հովեկներով: Միայն միջօրեին մարդիկ մի կարճ ընթացք մինչև երեկո փախչում են լողափերից, ապա ամբողջ երեկոն դարձյալ անցկացնում այնտեղ: Երեխաներն ուրախ թռչկոտում են թրջում միմյանց մխրճվում տաք ավազի մեջ: Սոչիում հանգստացողը չի զղջա, որովհետև որևէ խոչընդոտի չի հանդիպի ոչինչ չի աղճատի լիարժեք անհոգությունը: Ամեն ինչ կարելի է ձեռք բերել զեղչ գներով: Երեխաներիս սիրած վայրը գազանանոցն էր, ուր կային դարչնագույն արջեր եղջերուներ, վայրի խոզեր` իրենց գոճիներով ու խոճկորներով, այծեղջյուրներ, փղեր` երկար կնճիթներով, նեւյնիսկ չղջիկներ բվեճներ, կարիճների տեսակներ: Հատկապես հետաքրքիր էին կապիկները, որոնք մարդու պես քրքջում են քրթմնջում հառաչում, կառչում ճյուղերից, իջնում, բարձրանում: Հրաշալի անցկացնելով ամառը` օգոստոսի վերջին հրաժեշտ տվեցինք Սոչիին:
Ղ-Խ
Կետերի փոխարեն գրել ղ կամ խ:
ա) Աղցան, խախտել, փոխնորդ, պղպեղ, դաղձ, բոխկ, դժխեմ, գաղտնիք, ներգաղթ, բախտավոր, կողք, աղքատ, ածխածին, պղպջակ, խրոխտ, սխտոր, նղերերգ, գողտրիկ, դժոխք, ծախսել, Վախթանգ, պղտոր, եղջյուր, հաղթանդամ, ժխտել, խրախճանք, մժղուկ, սրախողխող, գաղջ, գեղջուկ, մառախուղ, տաղտուկ, զեղչել, կխտար, արտասանդուղք, կեղտակորույս, ջրահեղձ, փղձուկ, ծաղկեպսակ, վխտալ, ոսկրաիտ, հաղթանակ, ժանտախտ, գաղտագողի, վախճան, ախտահանել, կախաղան, թախծամրմունջ, կաղկանձել, տաղերգու, զղջալ, հաղթահարել, կմախք, շաղախել, սանդուղք, Սանդուխտ, հղփանալ, ճողփյուն, քաղքենի, սպանաղ, բաբախյուն, փեղկ, ուղտապան, ուղտադրուժ, ուխտահարվել, աղտոտ, Ախթամար կղզի, աղճատել, Շահանդուխտ, հախճապակի, հարբուխ, ցողաթաթախ, խեղանդամ, աղտ հոխորտալ, ուղտ, խոզապուխտ:
բ) Եղծել, փղձկալ, թախծադեմ, կարմրախտ, թուղթ, շղթայակապ, գաղտնապահ, խլափեղկ, տառեխ, Հայկանդուխտ, հղկել, գաղտնի, փողկապ, ապերախտ, ծաղկանոց, անեղծ, փողհար, փոցխ, նախշուն, ախտորոշում, լխպոր, եղբայր, թղթատար, նախատինք, պանդուխտ, փողփողալ, եղյամ, փողք, երախայրիք, խեղկատակ, բքախեղդ, կեղծավոր, քաղհան, աղեխարշ, թախանձել, կողպեք, կթղա, ճեղքված, ձաղկել, ձախորդ, նախշազարդել, նախօրե, քաղց, հեղգ, կեղտոտ, ճղփալ, մանանեխ, հեղհեղուկ, ակնբախ, ծաղկատար, մեղկ, մեղք, աշխետ, աշխուժորեն, բոցամուփ, երկնամուխ, լախտ, ջախջախել, նախկին, թախտ, խիղճ, պաղպաջուն, հորդաբուխ, ճողոպրել, անմեղսունակ, ապաբախտ, արնաշաղախ, արտագաղթ, գաղտնածածուկ, ծաղկահյուս, շարժասանդուղք:
գ) Խեղդուկ, մթնշաղ, բախտ. մաղթանք, դշխուհի, մղկտալ, երաշխավորել, աղտեղություն, զմրուխտյա, վաշխառու, աղյուսակ, զեխություն, վաշխառու, աղյուսակ, զեխություն, շեղբ, քաղցկեղ, բաղձալի, Ջավախք, բախել, շաղգամ, ըմբոշխնել, անհողդողդ, շեղջակույտ, տախտակամած, ուխտատեղի, ատաղձ, ողկույզ, ժխոր, չղջիկ, թախիծ, բաղկացուցիչ, թխահեր, գողթան երգեր, թխկենի, նողկալի, ապուխտ, ախտազերծել, սեղմել, սեղմիրան, թխվածք, շաղկապ, ողբերգակ, բախտակ, ողոքել, թուխպ, նախքան, թուխս, պողտատ, ողջ, գաղթական, գխտոր, ողջագուրվել, դեղձ, քղանցք. շողք, ամբողջովին, առողջություն, նախշքար, ուխտափող, վախկոտ, աղախին, միապաղաղ, գրատախտակ, խեղաթյուրված. աղանձ, գաղթօջախ, բարեբախտ, սանդղահարթակ, ծաղկեզամբյուղ, դժբախտ, թախծաժպիտ, թաքախտ, ուխտ, տուղտ:
Լրացնել բաց թողնված տառերը` ղ կամ խ:
Ասում են` կա դժոխք և դրախտ: Եթե իրոք այդպես է, հավանաբար դրախտը գտնվում է Ջավախքում` հայտնի իր խրոխտ երկնամու լեռնաշղթաներով զմրուխտյա անդաստաններով, գողտրիկ, նախշուն ծաղկաստաններով, պղտոր գետակներով` սեղմված քարերի շեղջակույտերի արանքում: Ջուրը ճողփում է ափերին հղկում քարերը, կոչվում խեղդուկ ուր բուրում է դաղձը: Լեռների ծերպերից, ժայռերի ճեղքերից դեպի Սարամո գետն են իջնում կխտարներ, եղջերուներ, թխկենիների բարձր ճյուղերին վխտում են սկյուռներ, իսկ սաղարթների միջից լսվում է դեղձանիկների քաղցրահնչյուն երգը: Աճում է վայրի խաղողը` հյութեղ ողկույզներով: Նախկին աղքատ քողտիկների և հյուղակների փոխարեն կտեսնես գեղեցիկ տներ` երկփեղկ պատուհաներով, տախտակամած պատշգամբներով և սանդուղքներով, որ կառուցել են այս լեռնաշխարհին ապավինած գաղթակաները: Դրանցից են քույր ու եղբայր Վախթանգն ու Սանդուխտը: Դժխեմ բախտը թուրք ելուզակների զոհ դարձրեց ծնողներին: Ապրում էին Վանա լճի ափին` Ախթամար կղզուն դեմուդեմ հայրը ուղտապան էր, հաղթանդամ մի գեղջուկ: Ընտանիքով ուխտի էին գնացել Ախթաարի վանքը, երբ լսեցին ողբերգական լուրերը: Սկսվել էր նախճիրը: Շտապ վերադարձան նախքան փախչելը ընտանեկան գանձերն ու փաստաթղթերը թաքցրին գաղտնի մի տեղ կողպեքով փակեցին դարպասն ու եղկելի ջարդարարները սրախողխող արեցին ծնողներին, իսկ քույր ու եղբայր, հաղթահարելով քաղցը, աղքատությունը, զրկանքներ հասան Ջավախք` որպես նշխար իրենց հետ բերելով մի բուռ հող:
Ր- Ռ
Կետերի փոխարեն գրել ր կամ ռ:
ա) Կռունկ, կրունկ (գարշապար), ջեռուցում, ջերմություն, երեսուն, եռօրյա, դռնապան, դրկից, դրացի, ձեռք, ձեռբակալել, տարերք, տառասխալ, փրփրալ, կրթել, կրթնել, զմռսել, մրսել, թրթռալ, արտաշարժ, մուրճ, մերժելի, քարորդ, մուռումուռ, կերոն, ձիաքարշ, խորշակ, հառաչանք, շարժառիթ, գորշ, քառասուն, շղարշային, խուռներամ, հրհռալ, բուրվառ, ընձեռել, թառանչ, լպրծուն, հրճվանք, կարկառել, ականջալուր, լուռումունջ, հուռթի, մորթի, ճանկռել, ճռվողյուն, շրշրույն, մանրակրկիտ, ըմբռնել, մորթել, խռխռալ, պատրույգ, ճռճռալ, սևեռուն, փռշտալ, շահագրգռել, ջարդվել, արևառ, շառաչյուն, կրնկակոխ, փառափանծ. սառնադոնդող, սերտաճել, ձիարշավ, ուռչել, փոթկացնել, ժխոր, սրթոթալ, սրնքակալ, սրտատրոփ, տարեխ, դրժել, քուրջ, առնետ, անկիրթ, արծիվ, միառժամանակ, ճառագայթ, զարթնել, արծաթյա, ճառճատյուն, ճառախոս, կարկասել, կրպակ, քարուղի, փառասեր, քառասմբակ, պոռոտախոս:
Լրացնել բաց թողնված տառերը` ր կամ ռ:
Գարուն է կենսաթրթիռ վառվռուն գարուն: Մռափած բնությունը զարթնում է զարդարվում զարվառ գույներով: Կիրճերում լսվում է արջի ոռնոցը, վագրի ու առյուծի մռնչյունը, լպրծուն տիղմի մեջ գորտերն են կրկռում: Վերադառնում են արագիլները գոտերը հորդանում, փրփռում: Թեև օդը սարառուն է գորշ, գանգուր ամպերը հաճախ են պատում երկինքը, գրգռում, անձրևում, միևնույն է, տիեզերքն ապրում է գարնանային հրճվանք: Երեսուն տարի այդպիսի սառնամանիքներ, մառախուղ չէր եղել: Եռօրյա դադարից հետո ամրոցամերձ հրապարակ են դուրս եկել զինավարժ պատանիները` հեծած ձիեր, որոնք կայտառ վրնջում են, և քամին փռփռացնում է նրանց բաշերը: Մարտիկները կռունկներով խթանում են ձիերին, ստիպում սլանալ: Պայտար Հովհաննեսը կրթնած պատին, նայում է ու քրթմնջում:
-Ախ դուք բարբարոսներ, անասունին խնայել չգիտեք:
Մրթմրթում է, բայց և անբարբառ ժպտում: <<Ինչ կտրիճներ են,- խորհում է նա- քրտնաջանորեն մարզվեցին: Սիրտս մրմռում է, որ փոխանակ կրթվելու հայրենին շենացնելու` մարտի են դուրս գալու>>: Իսկ տղաները, ամեն կարգ մոռացած, թռչում են ջրերի վրայով, թրջվում, ուրախ հրհռում: Մերթ արշավում են` պարկով դեմքը ծածկած, մերթ պարկում ձիու փորի տակ, ապա բամբի վրա թռվռում, միմյանց գրգռում, թե ով կլինի, հաղթողը: Ատոմն արշավում է` ինչ-որ երգ մրմռալով գնելը, խոժոռ հայացքն ուղղած ընկերներին, խոշոր ձեռքերում տապար, դիտում է մրցույթը: Վարժանքը կշարունակվեր, եթե հրապարակ չմտներ մի շքեղ կառք:
Հ
Դուրս գրել այն բառերը, որոնցում կետերի փոխարեն գրվում է հ:
Ընդհանուր, հովհար, հովանոց, հայթհայթել, հայհոյել, Հովհաննես, հեղհեղատ, հեղհեղուկ, խորհին, խորհել, օրհներգ, հերթապահ, սուրհանդակ, դազգահ, ընդհակառակը, ընդհատել, մեղմասահ, հոգեհմա, ընդհատակյա, աշխարհազոր, համաշխարհային, ընդհուպ, ընդառաջ, արհամարհել, խորհուրդ, ընդհամենը, խորհրդակցել, աշխարհասփյուռ, ճանապարհային, շնորհալի, նիրհել, ճանապարհորդ, անշնորք, արհեստավոր, քաղհան, միրհավ, զարհուրելի, տարաշխարհիկ, առհավատչյա, չնաշխարհիկ, չմշկասահք, հազիվհազ, աշխարհացույց, խորհրդակցություն, մահճակալ, ընդհարձակ, որովհետև, հոտհոտել, ամպհովանի,, ողջախոհ, օրհնանք, հոտհրալ, հրդեհ, արգահատելի, արհավիրք, հրահրել, հոտհրատել, Թեհրան, նշխարհ, Բեթհովեն, Շապուհ, խոնարհվել, հեղհեղել, օրհասական, թոհուբոհ, անպատեհ, հաղթահարել, աշխարհակալ, ճահճուտ, շնորհակալություն, քարհատ, քարհանք, հեկհեկել, անհեթհեթ, հետզհետե, հովհար, պարտամուրհակ, անհարգանք, հոպհոպ, անհրաժեշտ, համհարզ, ընդհունակ, անհողդհողդ, ապաշնորհ, ընդհարվել, կտավատ, խոտհարք, ընդհունայն, ընթհանալ, ընդհանրություն, աշխարհիկ, մենաշնորհ, շնորհանդես, մեծարգո:
Բաց թողնված տառերի տեղում գրել հ, կամ է:
Հովհաննեսն ընտանիքով գաղթել էր Արևմտահայաստանից: Ընդհանուր առմամբ ընդունակ, աշխարհ տեսած մարդ էր: Աչքերում կարոտ իր` նշխարհի նման սուրբ հայրենիքի նկատմամբ: Տեսել էր արհավիրք, արհամարհանք, անհարգանք, սակայն օրհասական պահերին միշտ ցուցաբերել ոչ թ հեղհեղուկ բնավորության, ընդհակառակը անհողդհորդ կամք: Ընդառաջելով հոր խորհրդին բնակություն էր հաստատել լեռնային այս գյուղում հեղհեղներից հղկված լերկ հեղհետի պոնկին: Անընդհատ աշխատելով` հայթհայթել էր անհրաժեշտը և շնորհալի որդիների օգնությամբ տուն կառուցել, այգի գցել:
Ամառվա երեկոներին նստած ընդհարձակ հովհանոցում` կերակրում էր իր սիրելի սիրամարգին, որ պոչը հովհարաձև բացած, հանգիստի կտցում էր տիրոջ մեկնած կերակուրը: Այդ պահերին Հովհաննեսը մտաբերում էր դառն անցյալը, հասնում ընդհուպ մանկության տարիները, հիշում չնաշխարհիկ մորը` տիրամոր պատկերի առջև չոքած հեկհեկալիս ու ապաշխարհելիս: Հիշում էր հորը` գլխարկի հովհարը աչքեին քաշած, կռացած կտավհատի արտերում կամ խոտհարքներում: Հիշում էր իրենց ընդհարձակ արտերը, ուր լսվում էր հասկերի հոգեհմա խշշոցը, գողտրիկ միրհավներին, սանրաձև կատարներով հոպհոպներին, լորերին, որ ազատ արածում էին մարգերում: Անհեթհեթ բախտը տեղահանեց իրենց և ընդհարվելով չար ճակատագրի հետ` Հովհաննեսը հայտնվեց լեռնային այս գյուղում:
Վ- Ֆ
Կետերի փոխարեն գրել վ կամ ֆ:
Հավք Ավղանցի, գովք, Օվսաննա, ասֆալտ, գավթապահ, խռովք, փլավքամիչ, հարավային, ավտոմեքենա, նավթ, աղվաններ, Ավղանըստան, նավթավառ, օվկիանոս, հովտաշուշան, թափվել, գավթել, Աֆրոդիտե, Ավրորա, թավշյա, ավտոմատ, զավթիչ, հազիվհազ, կտավատ, ֆշշոց, ֆշշալ, թովչանք, նզովք, տավղահար, արմավ, նավթալին, որովհետև, կաթված, կաթվածահար, Եթովպիա, Սֆինքս, Խոսրով:
Լրացնել բաց թողնված տառերը` վ կամ ֆ:
Ավտոմեքենան ընթանում է հարավային ասֆալտապատ ճանապարհներով` հազիվ հազ հաղթահարելով ոլորանները: Յուրահատուկ թովչանք ունեն այդ վայրերը: Թեև հեռու չեն նավթահանքերը, սակայն բուսական աշխարհը հարուստ է ու տարատեսակ: Ահա թավշյա հովտաշուշանները, կտավատի, արտերը, գունավոր հավքերը,որոնք ասես մայր բնության գովքն են երգում: Աջ կողմից թափվում է աղմկոտ մի ջրվեժ: Ահա և օվկիանոսը; Այն հիասքանչ է և` խաղաղ ժամանակ, և խռովքի պահին: Ափին` երթովպացիներ, ավղանցիներ, նեգրեր: Հավանաբար զբոսանքի են գնալու: Դեռևս ոչ հեռավոր անցյալում այս վայրերում կյանքը կաթվածահար էր, որովհետև զավթողները,, որոնց այժմ էլ ժողովուրդը նզովքով է հիշում, ուզումէին տիրել երկրին: Նրանք հետ շպրտվեցին և ամեն ինչ մտավ բնական հունի մեջ: Բոլորս հիացած ենք: Ինչ հողեր են: Ասես երկնքից օվսաննա ու օրհնություն է թափվում:*
Հովհաննես Հակոբյան 